Giorgos Seféris - poeta, ensaísta e diplomata grego

Giórgos Seféris - escritor e poeta grego - Nobel de Literatura em 1963

Giórgos Seféris (Esmirna, 13 de março de 1900 – Atenas, 20 de setembro de 1971), poeta, ensaísta e diplomata grego, foi laureado com o prêmio Nobel de Literatura de 1963.

Prêmio Nobel de Literatura, o poeta grego construiu uma das obras poéticas mais sensíveis do século XX.

Prêmio Nobel de Literatura de 1963, é um dos poetas mais importantes da geração de 30, que introduz o simbolismo na moderna literatura grega. Giorgios Stylianou Seferiades nasce na cidade de Anatólia, Império Otomano (atual Turquia).

Estuda direito em Paris, ingressa no serviço diplomático grego e serve em Londres e na Albânia até a II Guerra Mundial. Durante o conflito, é obrigado a exilar-se, juntamente com o governo livre da Grécia. Entre 1957 e 1962 presta serviços como embaixador grego em alguns países árabes e em Londres, onde participa da negociação para a independência de Chipre.

Em 1931 publica a primeira coletânea de poemas, O Ponto Crítico, com a qual é aclamado pela crítica como o poeta do futuro. Seguem-se A Cisterna (1932), História Mítica (1935), Livro de Exercícios (1940) e dois volumes de Poemas, um de 1940 e o outro de 1950. Seu lirismo refinado e a beleza de suas imagens trazem vida nova à poesia grega.

Morre em Atenas, setembro de 1971.

Giórgos Seféris - escritor e poeta grego - Nobel de Literatura em 1963

OBRA DE GIORGOS SEFERIS EM PORTUGUÊS

:: Giorgos Seferis. Poemas. [tradução Darcy Damasceno; estudo introdutório C. TH. Dimaras]. Coleção Biblioteca dos Prêmios Nobel de Literatura, n. 59. Rio de Janeiro: Editora Opera Mundi, 1973.

:: Poemas – Giorgos Seféris. [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo Nova Alexandria, 1995.

:: Conto & Gimonopédia. Giorgos Seferis. tradução e notas Roger Miguel Sulis, Apóstolo Nicolacópulos e Marcelo Jolkesky; orelhas do livro Roger Miguel Sulis. Edição bilíngue grego/português. Desterro, SC: Edições Nephelibata, 1ª ed., 2005; 2ª ed., 2010.

Em antologias

:: Poesia Moderna da Grécia. [seleção, tradução direta do grego, prefácio, textos críticos e notas de José Paulo Paes]. Rio de Janeiro: Guanabara, 1986.

Em Portugal

:: Poemas escolhidos de Giorgos Seferis. tradução Joaquim Manuel Magalhães e Nikos Pratsinis. Lisboa: Relógio D'Água, 2017

Em antologias

:: Poemas da antologia grega. organização Jose Alberto Oliveira. Lisboa: Assirio & Alvim, 2018

Giórgos Seféris - escritor e poeta grego - Nobel de Literatura em 1963

SELETA DE POEMAS DO POETA GREGO GIOGOS SEFÉRIS

Essa seleta não inclui as notas que constam em vários poemas nos livros traduzidos. Sugerimos aquisição dos livros para uma maior compreensão ou estudo da obra.

O mensageiro

Três anos o esperamos

Olhos fixos nos pinheiros,

Na margem e nas estrelas.

Estreitamente unidos à relha da charrua, à quilha do barco,

Queríamos achar a semente primeira

E que recomeçasse o drama tão antigo.

Voltamos a casa esfalfados,

Os membros partidos, a boca roída

Pelo gosto da ferrugem e do sal.

Ao despertar, navegamos para o Norte, estrangeiros,

Enterrados no coração dos nevoeiros

Por asas imaculadas de cisnes que nos machucavam.

Nas noites de inverno, o vento furioso do Leste deixava-nos loucos.

No verão, desorientávamo-nos na agonia do dia incapaz de morrer.

Trouxemos

estes entalhes de uma arte bem humilde.

.......................................................... De Estória Mítica

Α’

Τον άγγελο

τον περιμέναμε προσηλωμένοι τρία χρόνια

κοιτάζοντας πολύ κοντά

τα πεύκα το γιαλό και τ’ άστρα.

Σμίγοντας την κόψη τ’ αλετριού ή του καραβιού την καρένα

ψάχναμε να βρούμε πάλι το πρώτο σπέρμα

για να ξαναρχίσει το πανάρχαιο δράμα.

Γυρίσαμε στα σπίτια μας τσακισμένοι

μ’ ανήμπορα μέλη, με το στόμα ρημαγμένο

από τη γέψη της σκουριάς και της αρμύρας.

Όταν ξυπνήσαμε ταξιδέψαμε κατά το βοριά, ξένοι

βυθισμένοι μέσα σε καταχνιές από τ’ άσπιλα φτερά των κύκνων που μας πληγώναν.

Τις χειμωνιάτικες νύχτες μας τρέλαινε ο δυνατός αγέρας της ανατολής

τα καλοκαίρια χανόμασταν μέσα στην αγωνία της μέρας που δεν μπορούσε να

ξεψυχήσει.

Φέραμε πίσω

αυτά τ’ ανάγλυφα μιας τέχνης ταπεινής.

Μυθιστορημα

- Giorgos Seferis.'Poemas'. [tradução Darcy Damasceno; estudo introdutivo de C. TH. Dimaras]. Rio de Janeiro: Editora Opera Mundi, 1973.

§§

Outro poço, uma gruta.

Era-nos fácil dele retirar, outrora, ídolos e adornos,

Assim dando prazer aos seus amigos que nos eram ainda fiéis.

Partidas as cordas. Sulcos apenas na borda

Lembram-nos a felicidade desaparecida.

''Os dedos apalpam a borda'', disse o poeta.

Os dedos apalpam o frescor da pedra um instante

E a febre do corpo se espalha na pedra

E a gruta joga sua alma e a perde

A todo instante, cheia de silêncio, sem uma gota.

.......................................................... De Estória Mítica

Β΄

Ακόμη ένα πηγάδι μέσα σε μια σπηλιά.

Άλλοτε μας ήταν εύκολο ν’ αντλήσουμε είδωλα και στολίδια

για να χαρούν οι φίλοι που μας έμεναν ακόμη πιστοί.

Έσπασαν τα σκοινιά· μονάχα οι χαρακιές στου πηγαδιού το στόμα

μας θυμίζουν την περασμένη μας ευτυχία:

τα δάχτυλα στο φιλιατρό, καθώς έλεγε ο ποιητής.

Τα δάχτυλα νιώθουν τη δροσιά της πέτρας λίγο

κι η θέρμη του κορμιού την κυριεύει

κι η σπηλιά παίζει την ψυχή της και τη χάνει

κάθε στιγμή, γεμάτη σιωπή, χωρίς μια στάλα.

Μυθιστορημα

- Giorgos Seferis.'Poemas'. [tradução Darcy Damasceno; estudo introdutivo de C. TH. Dimaras]. Rio de Janeiro: Editora Opera Mundi, 1973.

§§

VII

Vento do Sul

O mar para Oeste se confunde com a linha das montanhas.

A nossa esquerda, o vento do Sul sopra deixando-nos loucos,

Esse vento que descarna os ossos,

Entre os pinheiros e as alfarrobeiras, nossa casa.

Grandes janelas. Grandes mesas

Para escrever as cartas que te havemos escrito

Desde há tantos meses, e que lançamos

Ao centro da separação, para a igualar.

Estrela da aurora, quando baixavas os olhos

Nossas horas eram mais doces que o azeite

Na chaga, mais ligeiras que a água fresca

No palácio, mais plácidas que a penugem do cisne.

Sustentavas nossa vida em tua mão.

Depois do pão amargo do exílio.

Se permanecemos à noite diante a parede branca

Tua voz nos chega como a esperança duma chama;

E esse vento de novo

Afia sua lâmina em nossos nervos.

Escrevemos-te cada qual as mesmas coisas

E cada qual fica silencioso diante o outro

A olhar cada qual para si, o mesmo mundo,

Trevas e claridade sobre a linha das montanhas

E tu.

Que espantarás esta tristeza de nossos corações?

Ontem à noite, um aguaceiro e hoje

Pesa de novo o céu encoberto. Nossos pensamentos

Como as agulhas de pinheiro, amassadas, inúteis

À porta de nossa casa, sob o aguaceiro de outrora,

Esforçam-se por levantar uma torre que desaba.

Nessas aldeias dizimadas,

Sobre o cabo entregue ao vento do Sul

Com esta linha de montanhas diante de nós, que te oculta,

Quem nos creditará por nossa vontade de esquecimento?

Quem neste fim de outono acolherá nossa oferenda?

................................................................ De Estória Mítica

Ζ'

Νοτιάς

Τὸ πέλαγο σμίγει κατὰ τὴ δύση μία βουνοσειρά.

Ζερβά μας ὁ νοτιᾶς φυσάει καὶ μᾶς τρελαίνει,

αὐτὸς ὁ ἀγέρας ποὺ γυμνώνει τὰ κόκαλα ἀπ᾿ τὴ σάρκα.

Τὸ σπίτι μας μέσα στὰ πεῦκα καὶ στὶς χαρουπιές.

Μεγάλα παράθυρα. Μεγάλα τραπέζια

γιὰ νὰ γράφουμε τὰ γράμματα ποὺ σοῦ γράφουμε

τόσους μῆνες καὶ τὰ ρίχνουμε

μέσα στὸν ἀποχωρισμὸ γιὰ νὰ γεμίσει.

Ἄστρο τῆς αὐγῆς, ὅταν χαμήλωνες τὰ μάτια

οἱ ὦρες μας ἦταν πιὸ γλυκιὲς ἀπὸ τὸ λάδι

πάνω στὴν πληγή, πιὸ πρόσχαρες ἀπὸ τὸ κρύο νερὸ

στὸν οὐρανίσκο, πιὸ γαλήνιες ἀπὸ τὰ φτερὰ τοῦ κύκνου.

Κρατοῦσες τὴ ζωή μας στὴν παλάμη σου.

Ὕστερα ἀπὸ τὸ πικρὸ ψωμὶ τῆς ξενιτιᾶς

τὴ νύχτα ἂν μείνουμε μπροστὰ στὸν ἄσπρο τοῖχο

ἡ φωνή σου μᾶς πλησιάζει σὰν ἔλπιση φωτιᾶς

καὶ πάλι αὐτὸς ὁ ἀγέρας ἀκονίζει

πάνω στὰ νεῦρα μας ἕνα ξυράφι.

Σοῦ γράφουμε ὁ καθένας τὰ ἴδια πράματα

καὶ σωπαίνει ὁ καθένας μπρὸς στὸν ἄλλον

κοιτάζοντας, ὁ καθένας, τὸν ἴδιο κόσμο χωριστὰ

τὸ φῶς καὶ τὸ σκοτάδι στὴ βουνοσειρὰ

κι ἐσένα.

Ποιὸς θὰ σηκώσει τὴ θλίψη τούτη ἀπ᾿ τὴν καρδιά μας;

Χτὲς βράδυ μία νεροποντὴ καὶ σήμερα

βαραίνει πάλι ὁ σκεπασμένος οὐρανός. Οἱ στοχασμοί μας

σὰν τὶς πευκοβελόνες τῆς χτεσινῆς νεροποντῆς

στὴν πόρτα τοῦ σπιτιοῦ μας μαζεμένοι κι ἄχρηστοι

θέλουν νὰ χτίσουν ἕναν πύργο ποὺ γκρεμίζει.

Μέσα σὲ τοῦτα τὰ χωριὰ τ᾿ ἀποδεκατισμένα

πάνω σ᾿ αὐτὸ τὸν κάβο, ξέσκεπο στὸ νοτιὰ

μὲ τὴ βουνοσειρὰ μπροστά μας ποὺ σὲ κρύβει,

ποιὸς θὰ μᾶς λογαριάσει τὴν ἀπόφαση τῆς λησμονιᾶς;

Ποιὸς θὰ δεχτεῖ τὴν προσφορά μας, στὸ τέλος αὐτὸ τοῦ φθινοπώρου.

Μυθιστορημα

- Giorgos Seferis.'Poemas'. [tradução Darcy Damasceno; estudo introdutivo de C. TH. Dimaras]. Rio de Janeiro: Editora Opera Mundi, 1973.

§§

XVI

''E seu nome é Orestes.''

SÓFOCLES, Electra, 674.

Na arena outra vez, e sempre na arena!

Quantas voltas, e circuitos de sangue, sombrios

Degraus de rostos que olham...Esta multidão que me olha,

Que me olhava quando, de pé no carro,

Levantei alto a mão, radiante, e ela me aclamou!

A espuma dos cavalos me açoita. Quando chegarão

À meta? O eixo range, o eixo aquece, quando se incendiará?

Quando se romperão as rédeas, e os cascos

Afinal pisarão a relva tenra

Entre as papoulas onde, na primavera,

Colheste uma margarida?

Eram belos, os teus olhos. Mas não sabias o que olhasses

E eu mesmo não sabia o que olhar, eu que luto,

Justamente aqui, sem pátria - quantas voltas e circuitos ! -

E que sinto meus joelhos curvarem-se no eixo,

Nas rodas, na pista selvagem.

Comodamente dobram-se os joelhos quando os Deuses assim o

determinam.

Ninguém pode escapar; para que lutar, resistir?

Não podes escapar a este mar que te embalou, e que procuras,

Neste instante de luta, no sopro dos cavalos,

Com as canas que cantavam no outono ao modo lídio,

O mar nunca tornarás a ver, nem mesmo de passagem,

Voltando sem delonga à presença das sombras

Eumênides que se aborrecem e não perdoam.

.......................................................... De Estória Mítica

ΙΣΤ΄

ὄνομα δ’ Ὀρέστης
ΣΟΦΟΚΛῆΣ, Ηλέκτρα, 674.

Στη σφενδόνη, πάλι στη σφενδόνη, στη σφενδόνη,

πόσοι γύροι, πόσοι αιμάτινοι κύκλοι, πόσες μαύρες

σειρές· οι άνθρωποι που με κοιτάζουν,

που με κοιτάζαν όταν πάνω στο άρμα

σήκωσα το χέρι λαμπρός, κι αλάλαξαν.

Οι αφροί των αλόγων με χτυπούν, τ’ άλογα πότε θ’ αποστάσουν;

Τρίζει ο άξονας, πυρώνει ο άξονας, πότε ο άξονας θ’ ανάψει;

Πότε θα σπάσουν τα λουριά, πότε τα πέταλα

θα πατήσουν μ’ όλο το πλάτος πάνω στο χώμα

πάνω στο μαλακό χορτάρι, μέσα στις παπαρούνες όπου

την άνοιξη μάζεψες μια μαργαρίτα.

Ήταν ωραία τα μάτια σου μα δεν ήξερες πού να κοιτάξεις

δεν ήξερα πού να κοιτάξω μήτε κι εγώ, χωρίς πατρίδα

εγώ που μάχομαι εδώ πέρα, πόσοι γύροι;

και νιώθω τα γόνατα να λυγίζουν πάνω στον άξονα

πάνω στις ρόδες πάνω στον άγριο στίβο,

τα γόνατα λυγίζουν εύκολα σαν το θέλουν οι θεοί,

κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει, τί να την κάνεις τη δύναμη, δεν μπορείς

να ξεφύγεις τη θάλασσα που σε λίκνισε και που γυρεύεις

τούτη την ώρα της αμάχης, μέσα στην αλογίσια ανάσα,

με τα καλάμια που τραγουδούσαν το φθινόπωρο σε τρόπο λυδικό,

τη θάλασσα που δεν μπορείς να βρεις όσο κι αν τρέχεις

όσο κι αν γυρίζεις μπροστά στις μαύρες Ευμενίδες που βαριούνται,

χωρίς συχώρεση.

Μυθιστορημα

- Giorgos Seferis.'Poemas'. [tradução Darcy Damasceno; estudo introdutivo de C. TH. Dimaras]. Rio de Janeiro: Editora Opera Mundi, 1973.

§§

Andrômeda

Em meu peito abre-se de novo a chaga

Quando as estrelas baixam, misturando-se a meu corpo

Quando o silêncio cai sob o passo dos homens.

Estas pedras que afundam nas idades, até onde me arrastarão?

O mar, o mar, quem o esgotaria?

Vejo as mãos que sinalizam para o abutre, o falcão, toda manhã.

Ligado a este rochedo feito meu pela dor,

Vejo as árvores respirarem o obscuro repouso dos mortos

E os sorrisos, imutáveis, das estátuas.

................................................... De Estória Mítica

Κ΄

[Ανδρομέδα]

Στο στήθος μου η πληγή ανοίγει πάλι

όταν χαμηλώνουν τ’ άστρα και συγγενεύουν με το κορμί μου

όταν πέφτει σιγή κάτω από τα πέλματα των ανθρώπων.

Αυτές οι πέτρες που βουλιάζουν μέσα στα χρόνια ώς πού θα με παρασύρουν;

Τη θάλασσα τη θάλασσα, ποιός θα μπορέσει να την εξαντλήσει;

Βλέπω τα χέρια κάθε αυγή να γνέφουν στο γύπα και στο γεράκι

δεμένη πάνω στο βράχο που έγινε με τον πόνο δικός μου,

βλέπω τα δέντρα που ανασαίνουν τη μαύρη γαλήνη των πεθαμένων

κι έπειτα τα χαμόγελα, που δεν προχωρούν, των αγαλμάτων.

Μυθιστορημα

- Giorgos Seferis.'Poemas'. [tradução Darcy Damasceno; estudo introdutivo de C. TH. Dimaras]. Rio de Janeiro: Editora Opera Mundi, 1973.

§§

Santorim

Inclina-te, se podes, sobre o mar, obscuro, esquecendo

O som de uma flauta sobre pés desnudos

Que percorreram teu sono na outra vida, a devorada.

Sobre tua última concha, escreve, se podes,

O dia, o nome, o lugar

E lança-a ao mar, que ela desapareça.

Encontramo-nos desnudos sobre a pedra-pomes

Olhando as ilhas vermelhas mergulharem

No seu sono, em nosso sono.

Encontramo-nos desnudos, aqui, inclinando

A balança para a injustiça.

Tacão do vigor, querer sem falha, amor lúcido,

Desígnios que amadurecem ao sol do meio-dia,

Estrada do destino ao ruído da mão jovem golpeando as costas;

Nesse país que se rompeu, que não resiste mais,

Nesse país que outrora foi o nosso,

Ferrugem e cinza, as ilhas se devoram.

Altares destruídos

Amigos olvidados

Folhas de palmeiras na lama.

Deixa, se podes, que as tuas mãos viajem

Neste ângulo do tempo com o barco

Que tocou o horizonte.

Quando o dado bateu na eira,

Quando a lança feriu a couraça,

Quando o olho reconheceu o estrangeiro,

E se esgotou o amor

Em almas trespassadas;

Quando olhas à volta e encontras

Em tudo os pés ceifados

Em tudo as mãos inertes

Em tudo os olhos escurecidos;

Quando não há mais escolha, nem mesmo

A morte que desejavas tua,

Escutando algum grande grito,

O grito mesmo do lobo,

Teu débito;

Dexa que as tuas mãos viajem, se podes,

Separa-te do tempo enganador,

E abate-te

Como se abate aquele que leva as grandes pedras.

.................................................. De Caderno de Exercícios

Α΄.

Σαντορίνη

Σκύψε αν μπορείς στη θάλασσα τη σκοτεινή ξεχνώντας

τον ήχο μιας φλογέρας πάνω σε πόδια γυμνά

που πάτησαν τον ύπνο σου στην άλλη ζωή τη βυθισμένη.

Γράψε αν μπορείς στο τελευταίο σου όστρακο

τη μέρα τ’ όνομα τον τόπο

και ρίξε το στη θάλασσα για να βουλιάξει.

Βρεθήκαμε γυμνοί πάνω στην αλαφρόπετρα

κοιτάζοντας τ’ αναδυόμενα νησιά

κοιτάζοντας τα κόκκινα νησιά να βυθίζουν

στον ύπνο τους, στον ύπνο μας.

Εδώ βρεθήκαμε γυμνοί κρατώντας

τη ζυγαριά που βάραινε κατά το μέρος

της αδικίας.

Φτέρνα της δύναμης θέληση ανίσκιωτη λογαριασμένη αγάπη

στον ήλιο του μεσημεριού σχέδια που ωριμάζουν,

δρόμος της μοίρας με το χτύπημα της νέας παλάμης

στην ωμοπλάτη·

στον τόπο που σκορπίστηκε που δεν αντέχει

στον τόπο που ήταν κάποτε δικός μας

βουλιάζουν τα νησιά σκουριά και στάχτη.

Βωμοί γκρεμισμένοι

κι οι φίλοι ξεχασμένοι

φύλλα της φοινικιάς στη λάσπη.

Άφησε τα χέρια σου αν μπορείς, να ταξιδέψουν

εδώ στην κόχη του καιρού με το καράβι

που άγγιξε τον ορίζοντα.

Όταν ο κύβος χτύπησε την πλάκα

όταν η λόγχη χτύπησε το θώρακα

όταν το μάτι γνώρισε τον ξένο

και στέγνωσε η αγάπη

μέσα σε τρύπιες ψυχές·

όταν κοιτάζεις γύρω σου και βρίσκεις

κύκλο τα πόδια θερισμένα

κύκλο τα χέρια πεθαμένα

κύκλο τα μάτια σκοτεινά·

όταν δε μένει πια ούτε να διαλέξεις

το θάνατο που γύρευες δικό σου,

ακούγοντας μια κραυγή

ακόμη και του λύκου την κραυγή,

το δίκιο σου·

άφησε τα χέρια σου αν μπορείς να ταξιδέψουν

ξεκόλλησε απ’ τον άπιστο καιρό

και βούλιαξε,

βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες.

Γυμνοπαιδια

- Giorgos Seferis.'Poemas'. [tradução Darcy Damasceno; estudo introdutivo de C. TH. Dimaras]. Rio de Janeiro: Editora Opera Mundi, 1973.

§§

O Velho

Tantos rebanhos desfilaram, tantos pobres

E ricos cavaleiros - alguns,

Vindos de cidades distantes, haviam passado

A noite em cavas,

Acendido fogueiras contra os lobos. Vês

A cinza? Feridas redondas e negras, cicatrizadas.

Está coberto de cicatrizes, como a estrada.

Mais longe, no poço seco, jogavam

Os cães raivosos. Não tem olhos, está coberto

De cicatrizes, é sem peso: o vento sopra.

Nada distingue, tudo sabe,

Carcaça vazia de cigarra numa árvore oca.

Não tem olhos, nem mesmo mãos, conhece

A aurora e o crepúsculo, conhece as estrelas

O sangue delas não o alimenta, nem é sequer

Um morto, não é de raça alguma, não morreu,

Assim o esqueceremos, sem linhagem.

As unhas fatigadas de seus dedos

Traçam cruzes sobre lembranças corrompidas

Enquanto sopra o vento desordenado. Neva.

Vi a geada em volta dos rostos.

Vi os lábios húmidos, as lágrimas geladas

No canto dos olhos; vi a prega

Da dor junto às narinas e o esforço

Nas raízes da mão; vi o corpo encontrar seu fim.

Esta sombra não está só, pregada

A esta bengala que jamais se dobra,

E nem mesmo pode baixar, para estender-se.

O sono esmigalharia seu esqueleto

Entre as mãos das crianças que brincam.

Ordena como esses galhos mortos

Que se partem quando a noite cai e o vento

Desperta nos vales,

Ordena às sombras dos homens,

Não ao homem em sua sombra

Que ouve apenas as vozes baixas

Da terra e do mar, lá onde elas encontram

A voz do destino. Fica de pé,

Na margem, entre rodas de ossadas,

Entre montes de folhas mortas,

Gaiolinha vazia esperando

A hora do fogo.

................................ Drenovo, fevereiro, 1937.

Ο γέρος

Πέρασαν τόσα κοπάδια τόσοι φτωχοί

και πλούσιοι καβαλάρηδες, άλλοι

από τα μακρινά χωριά είχαν μείνει

τη νύχτα στα χαντάκια της δημοσιάς

άναψαν φωτιές για τους λύκους, βλέπεις

τη στάχτη; Μαυριδεροί κύκλοι επουλωμένοι.

Είναι γεμάτος σημάδια σαν το δρόμο.

Στο ξεροπήγαδο πιο πάνω ρίχναν τα λυσσασμένα

σκυλιά, δεν έχει μάτια είναι γεμάτος

σημάδια κι αλαφρύς· φυσά ο αγέρας·

δεν ξεχωρίζει τίποτε ξέρει τα πάντα,

άδειο θηκάρι τζίτζικα σε κούφιο δέντρο

δεν έχει μάτια μήτε στα χέρια, ξέρει

την αυγή και το δείλι ξέρει τ’ αστέρια

το αίμα τους δεν τον θρέφει, μήτε νεκρός

δεν είναι, δεν έχει φυλή δε θα πεθάνει

θα τον ξεχάσουν έτσι, μήτε πρόγονος.

Τα κουρασμένα νύχια στα δάχτυλά του

γράφουν σταυρούς πάνω σε σάπιες θύμησες

καθώς φυσά ο αγέρας θολός. Χιονίζει.

Είδα την πάχνη γύρω στα πρόσωπα

είδα τα χείλια υγρά τα δάκρυα παγωμένα

στην κόχη του ματιού, είδα τη γραμμή

του πόνου πλάι στα ρουθούνια και την προσπάθεια

στις ρίζες του χεριού, είδα το σώμα να τελειώνει.

Δεν είναι μόνος ο ίσκιος αυτός δεμένος

σ’ ένα στεγνό ραβδί που δε λυγίζει

δε σκύβει να πλαγιάσει, δεν μπορεί·

ο ύπνος θα σκόρπιζε τις κλείδωσές του

στα χέρια των παιδιών να παίξουν.

Προστάζει σαν τους πεθαμένους κλώνους

που σπάνε όταν νυχτώνει και ξυπνά

ο αγέρας μες στις λαγκαδιές

προστάζει τους ίσκιους των ανθρώπων

όχι τον άνθρωπο μέσα στον ίσκιο

που δεν ακούει παρά τη χαμηλή φωνή

της γης και του πελάγου εκεί που σμίγουν

της μοίρας τη φωνή. Στέκεται ολόρθος

στην όχθη, μέσα σε κουβάρια κόκαλα

μέσα σε στοίβες κίτρινα φύλλα:

άδειο κλουβί προσμένοντας

την ώρα της φωτιάς.

Ντρένοβο, Φλεβάρης 1937

- Giorgos Seferis.'Poemas'. [tradução Darcy Damasceno; estudo introdutivo de C. TH. Dimaras]. Rio de Janeiro: Editora Opera Mundi, 1973.

§§

As fogueiras de São João

Nosso destino, chumbo derretido, não saberia mudar

Nada tem que se fazer,

Derramou-se o chumbo na água sob as estrelas apesar das fogueiras que queimam.

Se ficas nua diante o espelho à meia-noite, verás...

Verás no fundo do espelho passar um homem que, em teu destino,

Dominará teu corpo,

Na solidão e no silêncio, o homem

Da solidão e do silêncio

Apesar das fogueiras que queimam.

Na hora em que o dia acaba sem que o outro ainda comece,

Na hora em que o tempo se interrompe,

Aquele que desce então, de desde a origem dominava teu corpo

Deverás encontrar,

Deverás procurá-lo para que ao menos alguém o encontre quando estejas morta.

São as crianças que acendem as fogueiras e gritam diante das chamas na noite quente

(Houve acaso alguma fogueira que não a acendesse uma criança, Eróstrato?)

E elas jogam sal nas chamas para que crepitem

(É estranho o olhar que súbito vos lançam as casas, funis de homens,

quando as percorre um reflexo)

Mas tu que conheceste o encanto da pedra sobre o rochedo batido pelas vagas

No poente onde a calma desceu,

Tu ouviste, no fundo da tua carne, a voz humana da solidão e do silêncio,

Quando extinguiram-se todas as fogueiras,

Nessa noite de São João,

E decifraste a cinza sob as estrelas.

..................................................Londres, julho de 1932

.......................................... De Cinco poemas do Sr. Strátis Marinheiro

Δ΄. Φωτιές του αϊ-Γιάννη

Η μοίρα μας, χυμένο μολύβι, δεν μπορεί ν’ αλλάξει δεν μπορεί να γίνει τίποτε.

Έχυσαν το μολύβι μέσα στο νερό κάτω από τ’ αστέρια κι ας ανάβουν οι φωτιές.

Αν μείνεις γυμνή μπροστά στον καθρέφτη τα μεσάνυχτα βλέπεις

βλέπεις τον άνθρωπο να περνά στο βάθος του καθρέφτη

τον άνθρωπο μέσα στη μοίρα σου που κυβερνά το κορμί σου,

μέσα στη μοναξιά και στη σιωπή τον άνθρωπο

της μοναξιάς και της σιωπής

κι ας ανάβουν οι φωτιές.

Την ώρα που τέλειωσε η μέρα και δεν άρχισε η άλλη

την ώρα που κόπηκε ο καιρός

εκείνον που από τώρα και πριν από την αρχή κυβερνούσε το κορμί σου

πρέπει να τον εύρεις

πρέπει να τον ζητήσεις για να τον εύρει τουλάχιστο

κάποιος άλλος, όταν θα ’χεις πεθάνει.

Είναι τα παιδιά που ανάβουν τις φωτιές και φωνάζουν μπροστά στις φλόγες

μέσα στη ζεστή νύχτα (Μήπως έγινε ποτές φωτιά που να μην την άναψε

κάποιο παιδί, ω Ηρόστρατε)

και ρίχνουν αλάτι μέσα στις φλόγες για να πλαταγίζουν Πόσο παράξενα μας

κοιτάζουν ξαφνικά τα σπίτια, τα χωνευτήρια των ανθρώπων, σαν τα χαϊδέψει

κάποια ανταύγεια).

Μα εσύ που γνώρισες τη χάρη της πέτρας πάνω στο θαλασσόδαρτο βράχο

το βράδυ που έπεσε η γαλήνη

άκουσες από μακριά την ανθρώπινη φωνή της μοναξιάς και της σιωπής

μέσα στο κορμί σου

τη νύχτα εκείνη του αϊ-Γιάννη

όταν έσβησαν όλες οι φωτιές

και μελέτησες τη στάχτη κάτω από τ’ αστέρια.

Λονδίνο, Ιούλιος 1932

Πέντε ποιήματα του κ. Σ. Θαλασσινού Θαλασσινός:

- Giorgos Seferis.'Poemas'. [tradução Darcy Damasceno; estudo introdutivo de C. TH. Dimaras]. Rio de Janeiro: Editora Opera Mundi, 1973.

§§

3. Adolescente

Certo verão – eu tinha dezasseis anos – uma voz estrangeira cantou em meus ouvidos.

Era, lembro-me bem, à beira-mar, entre os regos vermelhos, e a carcaça de um barco abandonado na areia, tal um esqueleto.

Quis aproximar-me dessa voz, colando o ouvido na areia.

A voz desapareceu

Mas uma estrela cadente

Como se pela primeira vez eu visse uma estrela cadente e nos meus lábios o sal da vaga.

Naquela noite, as raízes das árvores não voltaram mais.

Na manhã seguinte, uma viagem abriu suas folhas em mim e se fechou como um

livro de imagens.

Eu quis todas as noites ir à praia

Aprender primeiro a praia e partir depois para o largo.

No terceiro dia, amei uma jovem numa colina;

Ela morava numa casinha branca feito capela de montanha, tinha a mãe velhinha à janela, óculos abaixados para o tricô, sempre calada,

Um vaso de manjericão, um vaso de craveiros.

Chamava-se, parece, Vasso, Frosso ou Bílio.

Assim esqueci o mar.

Numa segunda-feira de outubro

Encontrei um jarro quebrado diante da casa branca

Vassi (para simplificar) estava de roupa negra, os cabelos desfeitos, os olhos vermelhos.

E como a interrogasse, disse-me:

.......... ''Ela morreu, o doutor disse que ela morreu porque não estrangulamos o galo negro

.......... nos alicerces...Onde encontrar um galo negro por aqui...

Só animais de casa, e a criação, vendem toda já crescida no mercado...''

Eu não imaginava assim a tristeza e a morte.

Parti e voltei para o mar.

De noite, na ponte do São Nicolau,

Sonhei que uma oliveira muito velha chorava.

................................................ De Cadernos de Exercícios I

3. Έφηβος

Το καλοκαίρι στα δεκαέξι μου χρόνια τραγούδησε μια ξένη φωνή μέσα στ’ αφτιά μου

.......... ήταν θυμούμαι στην ακροθαλασσιά, ανάμεσα στα κόκκινα δίχτυα και μια βάρκα ξεχασμένη στην άμμο, σκελετός

δοκίμασα να την πλησιάσω τη φωνή εκείνη βάζοντας την ακοή μου πάνω στην άμμο

η φωνή χάθηκε

μα ένα πεφταστέρι

σα να ’βλεπα για πρώτη φορά ένα πεφταστέρι

και στα χείλια η αρμύρα του κυμάτου.

Τη νύχτα εκείνη δεν ήρθαν πια οι ρίζες των δέντρων.

Την άλλη μέρα ένα ταξίδι ανοίχτηκε μέσα στο νου μου κι έκλεισε πάλι σα

.......... ζωγραφισμένο βιβλίο·

συλλογίστηκα να πηγαίνω κάθε βράδυ στ’ ακρογιάλι

να μάθω πρώτα τ’ ακρογιάλι κι έπειτα να πάρω το πέλαγο·

την τρίτη μέρα αγάπησα μια κοπέλα πάνω σε μια κορφή

είχε ένα άσπρο σπιτάκι σα ρημοκλήσι

μια γριά μάνα στο παραθύρι με σκυμμένα γυαλιά πάνω σε βελόνες, πάντα σιωπηλή

μια γλάστρα βασιλικό μια γλάστρα γαρούφαλα

την έλεγαν νομίζω Βάσω Φρόσω ή Μπίλιω·

έτσι ξέχασα τη θάλασσα.

Μια Δευτέρα του Οχτώβρη

βρήκα μια σπασμένη στάμνα μπροστά στο άσπρο σπιτάκι

η Βάσω (για συντομία) φάνηκε μ’ ένα μαύρο φουστάνι αχτένιστα μαλλιά και

.......... κόκκινα μάτια

όταν τη ρώτησα:

«Πέθανε, ο γιατρός λέει πέθανε γιατί δε σφάξαμε το μαύρο κόκορα στα

.......... θεμέλια… πού να βρεθεί μαύρος κόκορας εδώ πέρα… μονάχα άσπρα

.......... κοπάδια… και τα πουλιά τα πουλούν μαδημένα στην αγορά».

Δε φανταζόμουνα έτσι τη θλίψη και το θάνατο

έφυγα και ξαναγύρισα στη θάλασσα.

Τη νύχτα πάνω στην κουβέρτα του «Αϊ-Νικόλα» ονειρεύτηκα μια παμπάλαιη ελιά

.......... να δακρύζει.

Τετραδιο Γυμνασματων I

- Giorgos Seferis.'Poemas'. [tradução Darcy Damasceno; estudo introdutivo de C. TH. Dimaras]. Rio de Janeiro: Editora Opera Mundi, 1973.

§§

Narração

Esse homem caminha chorando;

Ninguém saberia dizer por quê.

Alguns pensam que ele chora amores perdidos

Como os que nos atormentam tanto,

No verão, junto ao mar, com os fonógrafos.

Outros pensam em suas tarefas cotidianas,

Papéis inacabados, filhos que crescem,

Mulheres que envelhecem com dificuldade.

Ele possui dois olhos como papoulas,

Como papoulas colhidas na primavera,

E duas pequenas fontes no canto dos olhos.

Ele caminha nas ruas, não se deita nunca,

Transpondo pequenos quadrados sobre o dorso da terra,

Máquina de viver um sofrimento sem limite

Que termina não tendo mais importância.

Outros ouviram-no falar

Sozinho, enquanto passava,

De espelhos partidos há muitos anos,

De rostos partidos no âmago dos espelhos,

Que ninguém poderá jamais restaurar.

Outros ouviram-no falar do sono,

De visões horríveis nas portas do sono,

De rostos insuportáveis de ternura.

Habituamo-nos a ele, ele é correto, é tranquilo

Só que caminha chorando sem parar,

Como os salgueiros à beira dos rios que percebemos do trem

Numa madrugada enevoada, quando de um despertar desagradável.

Habituamo-nos a ele – ele nada significa,

Como tudo que se torna um hábito;

E se vos falo dele é que não vejo nada

Que não se tenha tomado um hábito para vós.

Meus respeitos.

Αφήγηση

Αυτός ο άνθρωπος πηγαίνει κλαίγοντας

κανείς δεν ξέρει να πει γιατί

κάποτε νομίζουν πως είναι οι χαμένες αγάπες

σαν αυτές που μας βασανίζουνε τόσο

στην ακροθαλασσιά το καλοκαίρι με τα γραμμόφωνα.

Οι άλλοι άνθρωποι φροντίζουν τις δουλειές τους

ατέλειωτα χαρτιά παιδιά που μεγαλώνουν, γυναίκες

που γερνούνε δύσκολα

αυτός έχει δυο μάτια σαν παπαρούνες

σαν ανοιξιάτικες κομμένες παπαρούνες

και δυο βρυσούλες στις κόχες των ματιών.

Πηγαίνει μέσα στους δρόμους ποτέ δεν πλαγιάζει

δρασκελώντας μικρά τετράγωνα στη ράχη της γης

μηχανή μιας απέραντης οδύνης

που κατάντησε να μην έχει σημασία.

Άλλοι τον άκουσαν να μιλά

μοναχό καθώς περνούσε

για σπασμένους καθρέφτες πριν από χρόνια

για σπασμένες μορφές μέσα στους καθρέφτες

που δεν μπορεί να συναρμολογήσει πια κανείς.

Άλλοι τον άκουσαν να λέει για τον ύπνο

εικόνες φρίκης στο κατώφλι του ύπνου

πρόσωπα ανυπόφορα από τη στοργή.

Τον συνηθίσαμε είναι καλοβαλμένος και ήσυχος

μονάχα που πηγαίνει κλαίγοντας ολοένα

σαν τις ιτιές στην ακροποταμιά που βλέπεις απ’ το τρένο

ξυπνώντας άσκημα κάποια συννεφιασμένη αυγή.

Τον συνηθίσαμε δεν αντιπροσωπεύει τίποτε

σαν όλα τα πράγματα που έχετε συνηθίσει

και σας μιλώ γι’ αυτόν γιατί δε βρίσκω

τίποτε που να μην το συνηθίσατε·

προσκυνώ.

- Giorgos Seferis.'Poemas'. [tradução Darcy Damasceno; estudo introdutivo de C. TH. Dimaras]. Rio de Janeiro: Editora Opera Mundi, 1973.

§§

Uma palavra sobre o verão

Eis que voltou o outono. O verão

Como um caderno em que cansamos de escrever, lá fica

Cheio de riscos e garatujas,

De pontos de interrogação nas margens. Eis que voltou

A estação dos olhos que miram

Nos espelhos, sob as lâmpadas,

Lábios cerrados, homens estrangeiros

Nos quartos, nas ruas, sob as pimenteiras,

Enquanto os faróis dos carros matam

Milhares de máscaras macilentas.

Eis-nos de volta. Partimos para cada vez voltar

Na solidão, um punhado de terra em nossas mãos vazias.

E não obstante, amei outrora o bulevar Syngros,

A dupla curvatura da grande avenida

Que milagrosamente nos leva para o mar

Eterno a fim de que nos lavemos dos pecados.

Amei homens desconhecidos

Encontrados bruscamente ao cair do dia

Que falavam consigo mesmos como capitães de uma frota afundada,

Sinais de que o mundo é vasto.

E não obstante, amei as ruas daqui e estas colunas

Ainda que nascido na outra margem, junto

Das canas e dos juncos, das ilhas

Cuja areia guarda água para a sede

Do remador: ainda que nascido

Junto do mar que desenrolo e enrolo entre meus dedos,

Quando estou fatigado– não sei mais onde nasci.

Resta ainda a essência amarela, o verão

E tuas mãos roçando medusas na água,

Teus olhos abertos de repente, os primeiros

Olhos do mundo, e as grutas marinhas,

Pés desnudos no solo vermelho.

Resta ainda o efebo louro de pedra,o verão,

Um pouco de sal seco no oco de um rochedo,

Algumas agulhas de pinheiro após a chuva

Ruivas e dispersas como um filete em fiapos.

Não compreendo esses rostos, não os compreendo;

Imitam às vezes a morte e depois iluminam-se de novo

Com uma vida rasteira de vermes luzentes,

Com um esforço repuxado, sem esperança,

Como apertado entre duas rugas

Entre duas mesas de café gordurosas…

Resta ainda o deserto amarelo, o verão,

Vagas de areia em fuga até o último círculo

Um ritmo de tambor lancinante, interminável

Olhos inflamados afundando no sol,

Mãos com ímpetos de pássaros riscando o céu

Saudando filas de mortos em duelos,

Perdidas num ponto que me ultrapassa e me governa,

Tuas mãos que tocam a onda livre.

Ένας λόγος για το καλοκαίρι

Γυρίσαμε πάλι στο φθινόπωρο, το καλοκαίρι

σαν ένα τετράδιο που μας κούρασε γράφοντας μένει

γεμάτο διαγραφές αφηρημένα σχέδια

στο περιθώριο κι ερωτηματικά, γυρίσαμε

στην εποχή των ματιών που κοιτάζουν

στον καθρέφτη μέσα στο ηλεχτρικό φως

σφιγμένα χείλια κι οι άνθρωποι ξένοι

στις κάμαρες στους δρόμους κάτω απ’ τις πιπεριές

καθώς οι φάροι των αυτοκινήτων σκοτώνουν

χιλιάδες χλωμές προσωπίδες.

Γυρίσαμε· πάντα κινάμε για να γυρίσουμε

στη μοναξιά, μια φούχτα χώμα, στις άδειες παλάμες.

Κι όμως αγάπησα κάποτε τη λεωφόρο Συγγρού

το διπλό λίκνισμα του μεγάλου δρόμου

που μας άφηνε θαματουργά στη θάλασσα

την παντοτινή για να μας πλύνει από τις αμαρτίες·

αγάπησα κάποιους ανθρώπους άγνωστους

απαντημένους ξαφνικά στο έβγα της μέρας,

μονολογώντας σαν καπετάνιοι βουλιαγμένης αρμάδας,

σημάδια πως ο κόσμος είναι μεγάλος.

Κι όμως αγάπησα τους δρόμους τούς εδώ, αυτές τις κολόνες·

κι ας γεννήθηκα στην άλλη ακρογιαλιά κοντά

σε βούρλα και σε καλάμια νησιά

που είχαν νερό στην άμμο να ξεδιψάει

ο κουπολάτης, κι ας γεννήθηκα κοντά

στη θάλασσα που ξετυλίγω και τυλίγω στα δάχτυλά μου

σαν είμαι κουρασμένος — δεν ξέρω πια πού γεννήθηκα.

Μένει ακόμα το κίτρινο απόσταγμα το καλοκαίρι

και τα χέρια σου γγίζοντας μέδουσες πάνω στο νερό

τα μάτια σου ξεσκεπασμένα ξαφνικά, τα πρώτα

μάτια του κόσμου, κι οι θαλασσινές σπηλιές·

πόδια γυμνά στο κόκκινο χώμα.

Μένει ακόμα ο ξανθός μαρμαρωμένος έφηβος το καλοκαίρι

λίγο αλάτι που στέγνωσε στη γούβα ενός βράχου

λίγες βελόνες πεύκου ύστερα απ’ τη βροχή

σκόρπιες και κόκκινες σα χαλασμένα δίχτυα.

Δεν τα καταλαβαίνω αυτά τα πρόσωπα δεν τα καταλαβαίνω

μιμούνται κάποτε το θάνατο κι έπειτα ξανά

φέγγουν με μια ζωή πυγολαμπίδας χαμηλή

με μια προσπάθεια περιορισμένη ανέλπιδη

σφιγμένη ανάμεσα σε δυο ρυτίδες

σε δυο τραπεζάκια καφενείου κηλιδωμένα

σκοτώνουνται το ένα με τ’ άλλο λιγοστεύουν

κολλούν σα γραμματόσημα στα τζάμια

τα πρόσωπα της άλλης φυλής.

Περπατήσαμε μαζί μοιραστήκαμε το ψωμί και τον ύπνο

δοκιμάσαμε την ίδια πίκρα του αποχωρισμού

χτίσαμε με τις πέτρες που είχαμε τα σπίτια μας

πήραμε τα καράβια ξενιτευτήκαμε γυρίσαμε

βρήκαμε τις γυναίκες μας να περιμένουν

μας γνώρισαν δύσκολα, κανείς δε μας γνωρίζει.

Κι οι σύντροφοι φόρεσαν τ’ αγάλματα φόρεσαν τις γυμνές

άδειες καρέκλες του φθινοπώρου, κι οι σύντροφοι

σκοτώσανε τα πρόσωπά τους· δεν τα καταλαβαίνω.

Μένει ακόμα η κίτρινη έρημο το καλοκαίρι

κύματα της άμμου φεύγοντας ώς τον τελευταίο κύκλο

ένας ρυθμός τυμπάνου αλύπητος ατέλειωτος

μάτια φλογισμένα βουλιάζοντας μέσα στον ήλιο

χέρια με φερσίματα πουλιών χαράζοντας τον ουρανό

χαιρετώντας στίχους νεκρών σε στάση προσοχής

χαμένα σ’ ένα σημείο που δεν τ’ ορίζω και με κυβερνά·

τα χέρια σου γγίζοντας το ελεύθερο κύμα.

- Giorgos Seferis.'Poemas'. [tradução Darcy Damasceno; estudo introdutivo de C. TH. Dimaras]. Rio de Janeiro: Editora Opera Mundi, 1973.

§§

Fuga

Era isso nosso amor;

Falava, voltava, trazia-nos

Uma pálpebra baixa, infinitamente distante,

Um sorriso petrificado, perdido

Na relva da manhã;

Uma concha estranha que nossa alma

Tentava decifrar a todo instante.

Era isso nosso amor, progredia lentamente

Tateando entre as coisas que nos envolvem,

Para explicar por que recusávamos a morte

Tão apaixonadamente.

Embora nos agarrássemos a outras cinturas,

Enlaçássemos outras nucas, loucamente

Confundíssemos nosso hálito

Ao hálito do outro,

Embora fechássemos os olhos, era isso nosso amor...

Nada mais que o profundíssimo desejo

De suspender nossa fuga.

Φυγή

Δὲν ἦταν ἄλλη ἡ ἀγάπη μας

ἔφευγε ξαναγύριζε καὶ μᾶς ἔφερνε

ἕνα χαμηλωμένο βλέφαρο πολὺ μακρινὸ

ἕνα χαμόγελο μαρμαρωμένο, χαμένο

μέσα στὸ πρωινὸ χορτάρι

ἕνα παράξενο κοχύλι ποὺ δοκίμαζε

νὰ τὸ ἐξηγήσει ἐπίμονα ἡ ψυχή μας.

Ἡ ἀγάπη μας δὲν ἦταν ἄλλη ψηλαφοῦσε

σιγὰ μέσα στὰ πράγματα ποὺ μᾶς τριγύριζαν

νὰ ἐξηγήσει γιατί δὲ θέλουμε νὰ πεθάνουμε

μὲ τόσο πάθος.

Κι ἂν κρατηθήκαμε ἀπὸ λαγόνια κι ἂν ἀγκαλιάσαμε

μ᾿ ὅλη τὴ δύναμή μας ἄλλους αὐχένες

κι ἂν σμίξαμε τὴν ἀνάσα μας μὲ τὴν ἀνάσα

ἐκείνου τοῦ ἀνθρώπου

κι ἂν κλείσαμε τὰ μάτια μας, δὲν ἦταν ἄλλη

μονάχα αὐτὸς ὁ βαθύτερος καημὸς νὰ κρατηθοῦμε

μέσα στὴ φυγή.

- Giorgos Seferis.'Poemas'. [tradução Darcy Damasceno; estudo introdutivo de C. TH. Dimaras]. Rio de Janeiro: Editora Opera Mundi, 1973.

****

Automóvel

Como que abraçados pelos

braços de um compasso estrada afora

milhas que a pança devora

e dedos do vento nos cabelos,

fugíamos ociosos de tudo

fustigo de olhar serenado,

razão e sangue maquilados

desnudos! desnudos! desnudos!

Sobre a cama de macio

alto e branco travesseiro

vai-se a vertigem, ligeiro

peixe que lá desce o rio.

Pela estrada de duplo sentido

fugimos corpos só desta feita

dois corações, um à direita

o outro à esquerda, desunidos.

Αυτοκίνητο

Στη δημοσιά σαν αγκαλιά

δίκλωνη ενός διαβήτη,

του αγέρα δάχτυλα στη χήτη

και μίλια στην κοιλιά,

οι δυο μας φεύγαμε αδειανοί

βιτσιά για το ήπιο βλέμμα·

φτιασίδι ο νους, φτιασίδι το αίμα

γυμνοί! γυμνοί! γυμνοί!

…Σ’ ένα κρεβάτι μ’ αψηλό

κι αλαφρύ προσκεφάλι

πώς ξεγλιστρούσε αλάργα η ζάλη

σαν ψάρι στο γιαλό…

Στη δίκλωνη τη δημοσιά

φεύγαμε κορμιά μόνο

με τις καρδιές στον κάθε κλώνο

χώρια, ζερβά δεξιά.

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Os companheiros no Hades

Néscios os que comeram as vacas do Sol Hipério;
com isso ficaram privados do dia de regresso.

ODISSÉIA

Foi só por teimosia, só,

se ainda havia biscoitos,

que comemos na praia, afoitos,

as lentas vacas do Sol

cada qual um baluarte

que quarenta anos de porfia

a conquistá-lo enfim iria

herói ou astro coroar-te!

No ombro da terra, nós antes

tínhamos fome; fartando-nos

caímos aqui em baixo, bando

de saciados e ignorantes.

Οι σύντροφοι στον Άδη

νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίονος Ἠελίοιο
ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ.

ΟΔΥΣΣΕΙΑ

Αφού μας μέναν παξιμάδια

τί κακοκεφαλιά

να φάμε στην ακρογιαλιά

του Ήλιου τ’ αργά γελάδια

που το καθένα κι ένα κάστρο

για να το πολεμάς

σαράντα χρόνους και να πας

να γίνεις ήρωας κι άστρο!

Πεινούσαμε στης γης την πλάτη,

σα φάγαμε καλά

πέσαμε εδώ στα χαμηλά

ανίδεοι και χορτάτοι.

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

O ar de um dia

We plainly saw that not a soul lived in that fated vessel!

EDGAR ALLAN POE

O ar de um dia há dez anos vivido em terra estranha

de um momento antiquíssimo que, anjo de Deus, se esvai alado

voz de mulher por cautela esquecida com pena tamanha;

o desconsolo de um fim, crepúsculo de um setembro petrificado.

Casas novas clinicas poeirentas janelas leprosas fabricas de ataúdes…

Quem sabe o que sofre um farmacêutico sensível nas horas noturnas?

O quarto em desordem: como feras, gavetas janelas escancaram a boca e se aturde

um homem fatigado que deita cartas interroga os astros perquire procura.

inquieta-se: batem à porta ah quem vai abri-lá? Aberto o livro, quem lê? Aberta a

alma quem vê? Uma cadeia.

Onde o amor que corta o uno tempo em dois e o embaralha?

Palavras só e gestos. Solitário monólogo ao espelho, sob a ruga feia.

Gota de tinta num lenço, o tédio se espalha.

Morreram todos a bordo, mas o barco prossegue o intento que desde o porto

vem buscando.

As unhas do capitão como cresceram... e o armador barbudo que tinha três amantes

em cada escala...

O mar incha sem pressa, as velas pavoneiam-se e o dia se faz brando.

Três golfinhos negrejam cintilantes, a sereia sorri, um marujo esquecido acena da

gávea onde se encavala.

Το ύφος μιας μέρας

We plainly saw that not a soul lived in that fated vessel!

EDGAR ALLAN POE

Το ύφος μιας μέρας που ζήσαμε πριν δέκα χρόνια σε ξένο τόπο

ο αιθέρας μιας παμπάλαιης στιγμής που φτερούγισε κι εχάθη σαν άγγελος Κυρίου

η φωνή μιας γυναίκας λησμονημένης με τόση φρόνηση και με τόσο κόπο·

ένα τέλος απαρηγόρητο, μαρμαρωμένο βασίλεμα κάποιου Σεπτεμβρίου.

Καινούρια σπίτια σκονισμένες κλινικές εξανθηματικά παράθυρα φερετροποιεία…

Συλλογίστηκε κανένας τί υποφέρει ένας ευαίσθητος φαρμακοποιός που διανυκτερεύει;

Ακαταστασία στην κάμαρα: συρτάρια παράθυρα πόρτες ανοίγουν το στόμα τους

σαν άγρια θηρία·

ένας απαυδισμένος άνθρωπος ρίχνει τα χαρτιά ψάχνει αστρονομίζεται γυρεύει.

Στενοχωριέται: α χτυπήσουν την πόρτα ποιός θ’ ανοίξει; Αν ανοίξει βιβλίο ποιόν θα κοιτάξει; Αν ανοίξει την ψυχή του ποιός θα κοιτάξει; Αλυσίδα.

Πού ’ναι η αγάπη που κόβει τον καιρό μονοκόμματα στα δυο και τον αποσβολώνει;

Λόγια μονάχα και χειρονομίες. Μονότροπος μονόλογος μπροστά σ’ έναν καθρέφτη

κάτω από μια ρυτίδα.

Σα μια στάλα μελάνι σε μαντίλι η πλήξη απλώνει.

Πέθαναν όλοι μέσα στο καράβι, μα το καράβι ακολουθάει το στοχασμό του που

άρχισε σαν άνοιξε από το λιμάνι.

Πώς μεγαλώσαν τα νύχια του καπετάνιου… κι ο ναύκληρος αξούριστος που ’χε

τρεις ερωμένες σε κάθε σκάλα…

Η θάλασσα φουσκώνει αργά, τ’ άρμενα καμαρώνουν κι η μέρα πάει να γλυκάνει.

Τρία δελφίνια μαυρολογούν γυαλίζοντας, χαμογελά η γοργόνα, κι ένας ναύτης

γνέφει ξεχασμένος στη γάμπια καβάλα.

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Comentários

Já escurecera na sacada

junto a nós uma urgência esvoaçava

nos dois corações, bem aninhada,

uma confissão correspondida.

Vã, murchou a voz. Enxame de erros

nossos lábios, e nas profundezas

do corpo, Deus, só estava acesa

nossa espera da benção pedida.

Dentro da casa os sonhos zumbiam

e da luz da tarde até o ímã

dos cabelos teus, tudo trazia

à memória o anjo inalcançável

de para com os anéis subitâneos

de chofre caídos, dos abanos

no pensamento que, o mesmo orando,

líamos, evangelho inefável.

Mulher que na minha alma te hospedas

tua surpresa é o que me resta

formosa mulher amada, nesta

tarde que absurdamente definha,

e os teus olhos de círculos negros

e a noite e seu calafrio ligeiro…

Quimera, espada do meu silêncio,

curva-te e entra outra vez na bainha.

Σχόλια

Είχε η βεράντα σκοτεινιάσει

πλάι μας φτερούγισε μια βιάση

στις δυο καρδιές είχε φωλιάσει

αντίρροπη μια εξομολόγηση.

Και η άκαρπη φωνή εμαράθη

στα χείλια μας μελίσσι λάθη

και μόνο απ’ του κορμιού τα βάθη

θεέ μου, προσμέναμε μια βλόγηση.

Σκοτάδι βούιζε μες στο σπίτι

κι από το φως του αποσπερίτη

ώς των μαλλιών σου το μαγνήτη,

θυμήσου τον απρόσιτο άγγελο

με τα γοργά τα δαχτυλίδια

πεσμένα ξάφνου, δυο ριπίδια

στη σκέψη που με δέηση ίδια

διαβάζαμε σαν τετραβάγγελο.

Γυναίκα, της ψυχής μου ξένη

το ξάφνισμά σου μου απομένει

ωραία γυναίκα αγαπημένη,

το βράδυ αυτό το ανόητο, σήμερα

και των ματιών σου οι μαύροι κρίκοι

και της νυχτιάς η ανάερη φρίκη…

Σκύψε να μπεις πάλι στη θήκη

λεπίδι της σιωπής μου, χίμαιρα.

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Foguete

Nem é nem o mar

nem o universo

esta luz azul

em nossos dedos

por sob as pálpebras

milhares de antenas

apalpam confusas

o céu

cravo vermelho

sozinho num vaso

estás diante de mim

como escrita de amor

havia uma cerva

cor de enxofre, amarela

e havia uma torre

de ouro

os anos lhe contavam

cinco corvos

que a grasnar dispersaram-se

mágico pentagrama

os cabelos da bela

alvejavam de lírios

no corpo da bela

escrevi livros.

Eu não posso viver

com pavões apenas

nem viajar noite e dia

entre olhos de sereia.

Ρουκέτα

Δεν είναι ούτε η θάλασσα

δεν είναι ούτε ο κόσμος

το γαλάζιο αυτό φως

στα δάχτυλά μας

κάτω από τα βλέφαρα

χίλιες αντένες

ψάχνουν ζαλισμένες

τον ουρανό

κόκκινο γαρούφαλο

μοναχό στη γλάστρα

στάθηκες σαν έγραφα

μπρος μου σαν αγάπη

ήταν μια ελαφίνα

κίτρινη σα θειάφι

κι ήταν ένας πύργος

από χρυσάφι

μέτρησαν τα χρόνια τους

πέντε κοράκια

μάλωσαν και σκόρπισαν

σαν πεντάλφα

τα μαλλιά της όμορφης

τ’ άσπρισαν τα κρίνα

στο κορμί της όμορφης

έγραψα βιβλία.

Δεν μπορώ να ζω

όλο με παγόνια

μήτε να ταξιδεύω μερόνυχτα

μέσα στα μάτια της γοργόνας.

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Rima

Lábios, vigias de minha paixão outrora acesa

mãos, cadeias da juventude que tão logo passa

cor de um rosto perdido em meio à natureza

árvores... pássaros... caça.

Corpo, racimo negro sob um sol que te arde

corpo, magnífico navio, que rumo levas?

É esta a hora em que sufoca a tarde

e eu me afadigo a procurar as trevas...

(Os dias roem nossa vida sem alarde).

Ριμα

Χείλια, φρουροί της αγάπης μου που ήταν να σβήσει

χέρια, δεσμά της νιότης μου που ήταν να φύγει

χρώμα προσώπου χαμένου κάπου στη φύση

δέντρα… πουλιά… κυνήγι…

Κορμί, μαύρο μες στο λιοπύρι σαν το σταφύλι

κορμί πλούσιο καράβι μου, πού ταξιδεύεις;

Είναι η ώρα που πνίγεται το δείλι

και κουράζομαι ψάχνοντας τα ερέβη…

(Η ζωή μας κάθε μέρα λιγοστεύει).

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Carta de Matias Pascal

Os arranha-céus de Nova York jamais conhecerão o orvalho que cai em Karfissiá

mas as duas chaminés atrás dos cedros, que me agravam no estrangeiro,

...........voltam outra vez

quando vejo os dois ciprestes acima da igreja tua conhecida

que tem pinturas de condenados a queimar nas chamas e nas brasas.

Durante março inteiro o reumatismo afligiu teus belos flancos

...........e foste no verão a Édpissos.

Deuses! a vida luta forceja tanto por passar, como um rio da cheia

...........pelo buraco de uma agulha.

Faz muito calor até de noite, os astros lançam nuvens de mosquitos,

...........bebo sodas ácidas e ainda tenho sede;

lua e cinema, fantasmas e portos doentios, sufocantes.

Verina, a vida devastou-nos, e os céus da Ática e os letrados que galgam

..........sua própria cabeça

e as paisagens que acabam por fazer pose por causa da secura e da sede

como os jovens que põem sua alma toda no uso de um monóculo

como as jovens, girassóis que engolem sua corola para se tornarem lírios.

Tardam os meses; nossos dias se prolongam nos relógios e se arrasta

...........o ponteiro dos minutos.

Lembra de como nos metíamos, ofegantes, pelos becos para que não

...........nos destripassem os faróis dos carros.

A ideia do mundo exterior nos cingia e nos prendia como rede

e fugíamos com um punhal oculto em nós e tu dizias “Hermódio e Aristogíton”.

Inclina a cabeça para que te possas ver, mas se eu te visse tentaria olhar adiante.

De que vale um homem o que deseja e como no segundo advento justificar sua

...........existência?

Ah! encontrar-me num barco sem vela, perdido no Oceano Pacifico,

...........a sós com o mar e o vento

a sós, sem rádio nem força de lutar contra os elementos.

..............................................Kokinarás, 5 de agosto de 1923

..............................................................De Cadernos de Exercícios I

Γράμμα του Μαθιού Πασκάλη

Οι ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης δε θα γνωρίσουν ποτέ τη δροσούλα που

...........κατεβαίνει στην Κηφισιά

μα οι δυο καμινάδες που μ’ άρεσαν στην ξενιτιά πίσω απ’ τα κέδρα, γυρίζουν πάλι

σα βλέπω τα δυο κυπαρίσσια πάνω από τη γνώριμή σου την εκκλησιά

που έχει τους κολασμένους ζωγραφιστούς να τυραννιούνται μες στη φωτιά και

...........στην αθάλη.

Όλο το Μάρτη τα λαγόνια σου τα ωραία τα ρήμαξαν οι ρεματισμοί και το

...........καλοκαίρι πήγες στην Αιδηψό.

Θεοί! πώς αγωνίζεται η ζωή για να περάσει, θα ’λεγες φουσκωμένο ποτάμι από

...........την τρύπα βελόνας.

Κάνει ζέστη βαθιά ώς τη νύχτα, τ’ άστρα πετάνε σκνίπες, πίνω άγουρες γκαζόζες

........... και διψώ·

φεγγάρι και κινηματογράφος, φαντάσματα και πνιγερός ανήμπορος λιμιώνας.

Βερίνα, μας ερήμωσε η ζωή κι οι αττικοί ουρανοί κι οι διανοούμενοι που

........... σκαρφαλώνουν στο ίδιο τους κεφάλι

και τα τοπία που κατάντησαν να παίρνουν πόζες από την ξεραΐλα κι από την πείνα

σαν τους νέους που ξόδεψαν όλη τους την ψυχή για να φορέσουν ένα μονογυάλι

σαν τις κοπέλες ηλιοτρόπια ρουφώντας την κορφή τους για να γίνουν κρίνα.

Αργούν οι μέρες· οι μέρες οι δικές μου τριγυρίζουν μέσα στα ρολόγια και

.............. ρυμουλκούνε το λεπτοδείχτη.

Γιά θυμήσου σα στρίβαμε λαχανιασμένοι τα σοκάκια για μη μας ξεκοιλιάσουν οι

.............. φάροι των αυτοκινήτων.

Η σκέψη του ξένου κόσμου μας κύκλωνε και μας στένευε σαν ένα δίχτυ

και φεύγαμε μ’ ένα λεπίδι κρυμμένο μέσα μας κι έλεγες «ο Αρμόδιος κι ο

.............. Αριστογείτων».

Σκύψε το κεφάλι να σε ιδώ, μα κι α σ’ έβλεπα θα γύρευα να κοιτάξω πιο πέρα.

Τί αξίζει ένας άνθρωπος τί θέλει και πώς θα δικαιολογήσει την ύπαρξή του στη

.............. δευτέρα παρουσία;

Α! να βρισκόμουνα ξυλάρμενος χαμένος στον Ειρηνικόν Ωκεανό μόνος με τη

.............. θάλασσα και τον αγέρα

μόνος και χωρίς ασύρματο ούτε δύναμη για να παλέψω με τα στοιχεία.

Κοκκιναράς, 5 Αυγούστου 1928

Τετραδιο Γυμνασματων

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

--------------------------------

Nota: O Falecido Mattia Pascal é um romance em que Luigi Pirandello explora os mistérios de identidade. Nele se conta a história de um homem que, cansado da sua vida de arquivista e do casamento, decide viajar até Monte Carlo, onde a sorte lhe permite obter no casino uma enorme fortuna. É no regresso a casa que toma conhecimento de que, por engano, foi considerado morto. Decide começar uma nova vida com fortuna e outro nome, pensando assim libertar-se de compromissos e obrigações. Aqui vão duas traduções: (O falecido Mattia Pascal. Luigi Pirandello - tradução Silvia Massimini Felix. editora Unesp, 2020 // O falecido Mattia Pascal. Luigui Pirandello. tradução Francisco Degani e Rômulo Antonio Giovelli. editora Nova Alexandria, 2007/2011)

§§

Sobre um verso estrangeiro

......... A Elli, no Natal de 1931

Afortunado quem fez a viagem de Odisseu.

Afortunado se ao partir sentiu, firme sobre o corpo, a armadura de um amor,

........ como as veias por onde ruge o sangue.

Um amor de ritmo indissolúvel, invicto como a música e perene

porque nasceu quando nascemos, e se há de morrer quando morrermos,

........não o sabemos nós, ninguém o sabe.

Rogo ao deus que me ajude a dizer, num momento de ventura intensa,

........o que é esse amor:

sinto-me às vezes cercado pelo exilio e lhe ouço o rumor distante,

........ como eco do mar que se mistura ao de aguaceiro inexplicável.

E me aparece à frente, uma e outra vez, o fantasma de Odisseu,

........olhos injetados por causa da salsugem das ondas

e do maduro desejo de rever o fumo que se evola do calor do seu lar

........ e o cão que envelhece esperando junto à porta.

Ergue-se, agigantado, murmurando por entre a barba

encanecida palavras de nossa língua tal como há

três mil anos a falavam.

Estende-me uma palma calejada pelos cabos e pela cana

do leme, de pele crestada pelo seco vento norte

pelo calor e pelas neves.

Dir-se-ia quer banir de nós o sobre-humano Ciclope cujo olho solitário espia

........as sereias que, se as ouvires, te farão esquecer tudo, e Cila e Caribdis:

tantos monstros intrincados que não nos deixam refletir em como ele foi

........também um homem que lutou no mundo com a alma e o corpo.

É o grande Odisseu: aquele que disse aos aqueus para fazerem

........ o cavalo de madeira com que tomaram Tróia.

Imagino-o vindo explicar-me que eu posso também fazer

........ um cavalo de madeira para tomar a minha Tróia.

Como fala em voz baixa e tranquila, sem premência,

.........dir-se-ia um pai que me conhece bem

ou um desses velhos marujos que encostados às suas redes,

........quando o inverno sobrevinha e o vento raivava,

recitavam-me nos anos de infância, com lágrimas nos

olhos, a canção de Erotócrito,

e eu tremia no meio do meu sono ouvindo o fado adverso de Areti

........a descer pelos degraus de mármore.

Diz-me o árduo esforço de sentir as velas do teu barco infladas

........pela memória e tua alma se fazer timão.

E estares só, dentro da escuridão da noite, à deriva como palha na eira.

O amargor de ver teus companheiros naufragados entre os elementos,

........dispersados: um a um.

E como estranhamente recobras as forças falando com os mortos

........quando já não bastam os vivos que te restam.

Fala... ainda vejo suas mãos que sabiam verificar se fora bem lavrada

........a górgona de proa

que me seja dado um mar azul sem ondas no coração do inverno.

Πάνω σ’ έναν ξένο στίχο

Στην Έλλη, Χριστούγεννα 1931

Ευτυχισμένος που έκανε το ταξίδι τού Οδυσσέα.

Ευτυχισμένος αν στο ξεκίνημα, ένιωθε γερή την αρματωσιά μιας αγάπης, απλωμένη μέσα στο κορμί του, σαν τις φλέβες όπου βουίζει το αίμα.

Μιας αγάπης με ακατέλυτο ρυθμό, ακατανίκητης σαν τη μουσική και παντοτινής

γιατί γεννήθηκε όταν γεννηθήκαμε και σαν πεθαίνουμε, αν πεθαίνει, δεν το ξέρουμε ούτε εμείς ούτε άλλος κανείς.

Παρακαλώ το θεό να με συντρέξει να πω, σε μια στιγμή μεγάλης ευδαιμονίας, ποιά είναι αυτή η αγάπη·

κάθομαι κάποτε τριγυρισμένος από την ξενιτιά, κι ακούω το μακρινό βούισμά της, σαν τον αχό της θάλασσας που έσμιξε με το ανεξήγητο δρολάπι.

Και παρουσιάζεται μπροστά μου, πάλι και πάλι, το φάντασμα του Οδυσσέα, με μάτια κοκκινισμένα από του κυμάτου την αρμύρα

κι από το μεστωμένο πόθο να ξαναδεί τον καπνό που βγαίνει από τη ζεστασιά του σπιτιού του και το σκυλί του που γέρασε προσμένοντας στη θύρα.

Στέκεται μεγάλος, ψιθυρίζοντας ανάμεσα στ’ ασπρισμένα του γένια, λόγια της γλώσσας μας, όπως τη μιλούσαν πριν τρεις χιλιάδες χρόνια.

Απλώνει μια παλάμη ροζιασμένη από τα σκοινιά και το δοιάκι, με δέρμα δουλεμένο από το ξεροβόρι από την κάψα κι από τα χιόνια.

Θα ’λεγες πως θέλει να διώξει τον υπεράνθρωπο Κύκλωπα που βλέπει μ’ ένα μάτι, τις Σειρήνες που σαν τις ακούσεις ξεχνάς, τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη απ’ ανάμεσό μας·

τόσα περίπλοκα τέρατα, που δε μας αφήνουν να στοχαστούμε πως ήταν κι αυτός ένας άνθρωπος που πάλεψε μέσα στον κόσμο, με την ψυχή και με το σώμα.

Είναι ο μεγάλος Οδυσσέας· εκείνος που είπε να γίνει το ξύλινο άλογο και οι Αχαιοί κερδίσανε την Τροία.

Φαντάζομαι πως έρχεται να μ’ αρμηνέψει πώς να φτιάξω κι εγώ ένα ξύλινο άλογο για να κερδίσω τη δική μου Τροία.

Γιατί μιλά ταπεινά και με γαλήνη, χωρίς προσπάθεια, λες με γνωρίζει σαν πατέρας

είτε σαν κάτι γέρους θαλασσινούς, που ακουμπισμένοι στα δίχτυα τους, την ώρα που χειμώνιαζε και θύμωνε ο αγέρας,

μου λέγανε, στα παιδικά μου χρόνια, το τραγούδι του Ερωτόκριτου, με τα δάκρυα στα μάτια·

τότες που τρόμαζα μέσα στον ύπνο μου ακούγοντας την αντίδικη μοίρα της Αρετής να κατεβαίνει τα μαρμαρένια σκαλοπάτια.

Μου λέει το δύσκολο πόνο να νιώθεις τα πανιά του καραβιού σου φουσκωμένα από τη θύμηση και την ψυχή σου να γίνεται τιμόνι.

Και να ’σαι μόνος, σκοτεινός μέσα στη νύχτα και ακυβέρνητος σαν τ’ άχερο στ’ αλώνι.

Την πίκρα να βλέπεις τους συντρόφους σου καταποντισμένους μέσα στα στοιχεία, σκορπισμένους: έναν έναν.

Και πόσο παράξενα αντρειεύεσαι μιλώντας με τους πεθαμένους, όταν δε φτάνουν πια οι ζωντανοί που σου απομέναν.

Μιλά… βλέπω ακόμη τα χέρια του που ξέραν να δοκιμάσουν αν ήταν καλά σκαλισμένη στην πλώρη η γοργόνα

να μου χαρίζουν την ακύμαντη γαλάζια θάλασσα μέσα στην καρδιά του χειμώνα.

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

À maneira de G. S.

Para onde quer que eu viaje, a Grécia me dói.

No Pélion em meio às castanheiras a camisa do Centauro

deslizava entre as folhas para vir enrolar-se no meu corpo

enquanto eu galgava a encosta e o mar me acompanhava

até chegarmos às águas da montanha.

Em Santorini tocando eu ilhas que afundavam

escutando uma flauta soar algures entre as pedras-pomes

a mão pregou-me à amurada do navio

uma seta de súbito lançada

dos confins de esvanecida juventude.

Em Micenas ergui as grandes pedras e os tesouros dos Átridas

e junto deles me deitei no hotel “A Bela Helena de Menelau”;

só desapareceram na alva ao canto da Cassandra

com um galo a lhe prender do colo negro.

Em Sptse em Míconos em Poros

enfadou-me ouvir as barcarolas.

Que pretendem esses todos quando dizem

que podem ser achados em Atenas ou no Pireu?

Um vem de Salamina e quer saber de um outro se ele “vem de Omônia”

“Não, venho do Sintágma” responde ancho de si

“Encontrei o Yánnis convidou-me a um sorvete.”

No entrementes é a Grécia que viaja

não sabemos de nada não sabemos quem somos nós desembarcados

ignoramos a amargura do porto quando os barcos todos já partiram

escarnecemos aqueles que ainda a sentem.

Estranha gente que pretende achar-se na Ática e não está em parte alguma;

compram confeitos de amêndoas quando vão casar

usam “loção para o cabelo” fotografam-se

o homem que hoje vi sentado em frente de um telão com flores e pombinhos

permitia que a velha mão do fotógrafo alisasse as rugas

que lhe deixaram na pele do rosto

os galos no céu.

No entrementes é a Grécia que viaja ela toda que viaja

e se “vemos o mar Egeu a florir de cadáveres”

são daqueles que quiseram tomar o grande barco nadando-lhe ao encontro

daqueles que cansaram de esperar os navios que já não

partem o “Samotrácia” o “Elsie” o “Ambracia”.

Apitam os navios agora que anoitece no Pireu

todos apitam todos mas não se move cabrestante

algum corrente alguma que úmida cintile à luz agonizante

o capitão está ali de pedra em meio aos astros e os galões.

Para onde quer que eu viaje, a Grécia me dói;

cadeias de montanhas, arquipélagos, granitos escalavrados.

O navio a viajar é o “Agonia 937”.

.......................... A bordo da Aulide, à espera de zarpar. Verão de 1936

Με τον τρόπο του Γ. Σ.

Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει.

Στο Πήλιο μέσα στις καστανιές το πουκάμισο του Κενταύρου

γλιστρούσε μέσα στα φύλλα για να τυλιχτεί στο κορμί μου

καθώς ανέβαινα την ανηφόρα κι η θάλασσα μ’ ακολουθούσε

ανεβαίνοντας κι αυτή σαν τον υδράργυρο θερμομέτρου

ώσπου να βρούμε τα νερά του βουνού.

Στη Σαντορίνη αγγίζοντας νησιά που βουλιάζαν

ακούγοντας να παίζει ένα σουραύλι κάπου στις αλαφρόπετρες

μου κάρφωσε το χέρι στην κουπαστή

μια σαΐτα τιναγμένη ξαφνικά

από τα πέρατα μιας νιότης βασιλεμένης.

Στις Μυκήνες σήκωσα τις μεγάλες πέτρες και τους θησαυρούς των Ατρειδών

και πλάγιασα μαζί τους στο ξενοδοχείο της «Ωραίας Ελένης του Μενελάου»·

χάθηκαν μόνο την αυγή που λάλησε η Κασσάντρα

μ’ έναν κόκορα κρεμασμένο στο μαύρο λαιμό της.

Στις Σπέτσες στον Πόρο και στη Μύκονο

με χτίκιασαν οι βαρκαρόλες.

Τί θέλουν όλοι αυτοί που λένε

πως βρίσκουνται στην Αθήνα ή στον Πειραιά;

Ο ένας έρχεται από τη Σαλαμίνα και ρωτάει τον άλλο μήπως «έρχεται εξ Ομονοίας»

«Όχι έρχομαι εκ Συντάγματος» απαντά κι είν’ ευχαριστημένος

«βρήκα το Γιάννη και με κέρασε ένα παγωτό».

Στο μεταξύ η Ελλάδα ταξιδεύει

δεν ξέρουμε τίποτε δεν ξέρουμε πως είμαστε ξέμπαρκοι όλοι εμείς

δεν ξέρουμε την πίκρα του λιμανιού σαν ταξιδεύουν όλα τα καράβια·

περιγελάμε εκείνους που τη νιώθουν.

Παράξενος κόσμος που λέει πως βρίσκεται στην Αττική και δε βρίσκεται πουθενά·

αγοράζουν κουφέτα για να παντρευτούνε

κρατούν «σωσίτριχα» φωτογραφίζουνται

ο άνθρωπος πού ειδα σήμερα καθισμένος σ’ ένα φόντο με πιτσούνια και με λουλούδια

δέχουνταν το χέρι του γερο-φωτογράφου να του στρώνει τις ρυτίδες

που είχαν αφήσει στο πρόσωπό του

όλα τα πετεινά τ’ ουρανού.

Στο μεταξύ η Ελλάδα ταξιδεύει ολοένα ταξιδεύει

κι αν «ὁρῶμεν ἀνθοῦν πέλαγος Αἰγαῖον νεκροῖς»

είναι εκείνοι που θέλησαν να πιάσουν το μεγάλο καράβι με το κολύμπι

εκείνοι που βαρέθηκαν να περιμένουν τα καράβια που δεν μπορούν να κινήσουν

την ΕΛΣΗ τη ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ τον ΑΜΒΡΑΚΙΚΟ.

Σφυρίζουν τα καράβια τώρα που βραδιάζει στον Πειραιά

σφυρίζουν ολοένα σφυρίζουν μα δεν κουνιέται κανένας αργάτης

καμιά αλυσίδα δεν έλαμψε βρεμένη στο στερνό φως που βασιλεύει

ο καπετάνιος μένει μαρμαρωμένος μες στ’ άσπρα και στα χρυσά.

Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει·

παραπετάσματα βουνών αρχιπέλαγα γυμνοί γρανίτες…

Το καράβι που ταξιδεύει το λένε ΑΓ ΩΝΙΑ 937.

Α/π Αυλίς, περιμένοντας να ξεκινήσει. Καλοκαίρι 1936

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Uma palavra sobre o verão

Voltamos outra vez ao outono, o verão ficou

como um caderno em que cansamos de escrever

cheios de esboços de rabiscos distraídos

nas margens e de pontos de interrogação, voltamos

à quadra dos olhos que fitavam

no espelho sob a luz elétrica

lábios cerrados e pessoas estranhas

nos quartos nas ruas sob as pimenteiras

enquanto os faróis dos automóveis dizimavam

milhares de mascaras sem cor.

Voltamos; partimos toda vez para voltar

à solidão, um punhado de terra em nossas mãos vazias.

E no entanto eu amei a alameda Singru

o duplo embalo da avenida larga

que nos levava milagrosamente ao mar perene

para nos lavar de nossas culpas;

amei algumas pessoas desconhecidas

encontradas por acaso no romper do dia

a resmungar consigo próprias feito capitães de armada que afundou,

indício de que o mundo é grande.

E no entanto eu amei estas ruas aqui, estas colunas

e como fui nascido no outro litoral

perto dos juncos e da ilha dos caniços

cujas areias ainda tinham água com que matar a sede

do remador, e como nasci perto

do mar que enrolo e desenrolo entre meus dedos

quando estou cansado – já não sei mais onde nasci.

Resta ainda o destilado amarelo do verão

e suas mãos tocando medusas sobre as águas

seus olhos desvelados de súbito, os primeiros

olhos do mundo, e as cavernas do marinhas:

pés nus sobre o chão vermelho.

Resta ainda o louro adolescente marmóreo do verão

um pouco de sal seco no oco de uma rocha

algumas agulhas de pinheiro após a chuva

dispersas e rubras como redes destroçadas.

Não entendo esses rostos eu não os entendo

imitam às vezes a morte e depois outra vez

reluzem de uma vida chã de pirilampos

afogados entre duas rugas

com um esforço limite, sem esperanças

entre duas mesinhas manchadas de café

matam-se uns aos outros apequenam-se

grudam-se como selos às vidraças

rostos de uma outra estirpe.

Juntos passeamos juntos partilhamos pão e sono

padecemos a mesma amargura da ausência

com as pedras que tínhamos edificamos nossas casas

tomamos os barcos assentamo-nos da pátria regressamos

encontramos as mulheres a esperar-nos

a custo nos reconheceram, ninguém nos reconhece.

E os companheiros trouxeram as estátuas, trouxeram as desnudas

cadeiras vazias do outono, os companheiros

mataram os seus próprios rostos: não entendo.

Resta ainda o deserto amarelo do verão

ondas de areia em fuga até o derradeiro circulo

um impiedoso interminável rufo de tambor

olhos em chamas que mergulham no sol

mãos com jeito de pássaros que lanham o céu

saudando fileiras de mortos em posição de sentido

perdidas num ponto que não governo e me domina:

tuas mãos tocam a onda livre.

..................................................Outono de 1936

Ένας λόγος για το καλοκαίρι

Γυρίσαμε πάλι στο φθινόπωρο, το καλοκαίρι

σαν ένα τετράδιο που μας κούρασε γράφοντας μένει

γεμάτο διαγραφές αφηρημένα σχέδια

στο περιθώριο κι ερωτηματικά, γυρίσαμε

στην εποχή των ματιών που κοιτάζουν

στον καθρέφτη μέσα στο ηλεχτρικό φως

σφιγμένα χείλια κι οι άνθρωποι ξένοι

στις κάμαρες στους δρόμους κάτω απ’ τις πιπεριές

καθώς οι φάροι των αυτοκινήτων σκοτώνουν

χιλιάδες χλωμές προσωπίδες.

Γυρίσαμε· πάντα κινάμε για να γυρίσουμε

στη μοναξιά, μια φούχτα χώμα, στις άδειες παλάμες.

Κι όμως αγάπησα κάποτε τη λεωφόρο Συγγρού

το διπλό λίκνισμα του μεγάλου δρόμου

που μας άφηνε θαματουργά στη θάλασσα

την παντοτινή για να μας πλύνει από τις αμαρτίες·

αγάπησα κάποιους ανθρώπους άγνωστους

απαντημένους ξαφνικά στο έβγα της μέρας,

μονολογώντας σαν καπετάνιοι βουλιαγμένης αρμάδας,

σημάδια πως ο κόσμος είναι μεγάλος.

Κι όμως αγάπησα τους δρόμους τούς εδώ, αυτές τις κολόνες·

κι ας γεννήθηκα στην άλλη ακρογιαλιά κοντά

σε βούρλα και σε καλάμια νησιά

που είχαν νερό στην άμμο να ξεδιψάει

ο κουπολάτης, κι ας γεννήθηκα κοντά

στη θάλασσα που ξετυλίγω και τυλίγω στα δάχτυλά μου

σαν είμαι κουρασμένος — δεν ξέρω πια πού γεννήθηκα.

Μένει ακόμα το κίτρινο απόσταγμα το καλοκαίρι

και τα χέρια σου γγίζοντας μέδουσες πάνω στο νερό

τα μάτια σου ξεσκεπασμένα ξαφνικά, τα πρώτα

μάτια του κόσμου, κι οι θαλασσινές σπηλιές·

πόδια γυμνά στο κόκκινο χώμα.

Μένει ακόμα ο ξανθός μαρμαρωμένος έφηβος το καλοκαίρι

λίγο αλάτι που στέγνωσε στη γούβα ενός βράχου

λίγες βελόνες πεύκου ύστερα απ’ τη βροχή

σκόρπιες και κόκκινες σα χαλασμένα δίχτυα.

Δεν τα καταλαβαίνω αυτά τα πρόσωπα δεν τα καταλαβαίνω

μιμούνται κάποτε το θάνατο κι έπειτα ξανά

φέγγουν με μια ζωή πυγολαμπίδας χαμηλή

με μια προσπάθεια περιορισμένη ανέλπιδη

σφιγμένη ανάμεσα σε δυο ρυτίδες

σε δυο τραπεζάκια καφενείου κηλιδωμένα

σκοτώνουνται το ένα με τ’ άλλο λιγοστεύουν

κολλούν σα γραμματόσημα στα τζάμια

τα πρόσωπα της άλλης φυλής.

Περπατήσαμε μαζί μοιραστήκαμε το ψωμί και τον ύπνο

δοκιμάσαμε την ίδια πίκρα του αποχωρισμού

χτίσαμε με τις πέτρες που είχαμε τα σπίτια μας

πήραμε τα καράβια ξενιτευτήκαμε γυρίσαμε

βρήκαμε τις γυναίκες μας να περιμένουν

μας γνώρισαν δύσκολα, κανείς δε μας γνωρίζει.

Κι οι σύντροφοι φόρεσαν τ’ αγάλματα φόρεσαν τις γυμνές

άδειες καρέκλες του φθινοπώρου, κι οι σύντροφοι

σκοτώσανε τα πρόσωπά τους· δεν τα καταλαβαίνω.

Μένει ακόμα η κίτρινη έρημο το καλοκαίρι

κύματα της άμμου φεύγοντας ώς τον τελευταίο κύκλο

ένας ρυθμός τυμπάνου αλύπητος ατέλειωτος

μάτια φλογισμένα βουλιάζοντας μέσα στον ήλιο

χέρια με φερσίματα πουλιών χαράζοντας τον ουρανό

χαιρετώντας στίχους νεκρών σε στάση προσοχής

χαμένα σ’ ένα σημείο που δεν τ’ ορίζω και με κυβερνά·

τα χέρια σου γγίζοντας το ελεύθερο κύμα.

Φθινόπωρο, 1936

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

A cada manhã me lembra a água morna
que não tenho junto a mim nada mais vivo.

Το ζεστό νερό μού θυμίζει κάθε πρωί
πως δεν έχω τίποτε άλλο ζωντανό κοντά μου.

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Matias Pascal entre as rosas

Fumo sem parar desde a manhã

se eu parar vão me abraçar as rosas

com espinhos e com pétalas desfolhadas vão -me sufocar

repontam todo retorcidas com o mesmo tom de róseo

e olham: esperam ver alguém; não passa ninguém;

por trás da fumaça do cachimbo sigo-as

a elas sem perfume sobre seus caules murchos,

em outra vida me disse uma mulher podes tocar esta mão

e é minha esta rosa é tua podes

pegá-la já ou depois, se preferires.

Fumando o tempo todo, desço os degraus da escada

descem em minha companhia as rosas irritadas

que têm no seu porte algo da voz

à raiz do grito quando o homem

começa a chamar: “mamãe” ou “socorro”

ou das vozinhas cândidas do amor.

É um pequeno jardim todo de rosas

uns poucos metros quadrados que comigo baixam

quando desço os degraus, sem céu;

e a tia disse-lhe: “Antígona esquecestes hoje a tua ginástica

em meu tempo, não se usava corpete nessa idade”.

A tia dela era um triste corpo de veias salientes

cheia de rugas ao redor das orelhas e com um nariz moribundo

mas suas palavras tinham sempre muita sensatez.

Certo dia a vi tocar o peito de Antígona

como uma criança que roubasse um fruto.

Será que encontro a velha na descida?

Disse-me ela ao ir-se: “Quem sabe quando nos iremos rever?”

e li depois a notícia de sua morte em velhos jornais

do casamento de Antígona e do casamento da filha de Antígona

sem que terminassem os degraus ou nem o tabaco

que me deixou na boca um gosto de navio fantasma

com uma sereia de proa no timão que fora crucificada quando era ainda bela.

.................................................................. Koritsá, verão de 37

Ο Μαθιός Πασκάλης ανάμεσα στα τριαντάφυλλα

Καπνίζω χωρίς να σταματήσω απ’ το πρωί

αν σταματήσω τα τριαντάφυλλα θα μ’ αγκαλιάσουν

μ’ αγκάθια και με ξεφυλλισμένα πέταλα θα με πνίξουν

φυτρώνουν στραβά όλα με το ίδιο τριανταφυλλί

κοιτάζουν· περιμένουν να ιδούν κάποιον· δεν περνά κανείς·

πίσω από τον καπνό της πίπας μου τα παρακολουθώ

πάνω σ’ ένα κοτσάνι βαριεστισμένο χωρίς ευωδιά,

στην άλλη ζωή μια γυναίκα μου έλεγε μπορείς να γγίξεις αυτό το χέρι

κι είναι δικό σου αυτό το τριαντάφυλλο είναι δικό σου μπορείς να το πάρεις

τώρα ή αργότερα, όταν θελήσεις.

Κατεβαίνω καπνίζοντας ολοένα, τα σκαλοπάτια

τα τριαντάφυλλα κατεβαίνουν μαζί μου ερεθισμένα

κι έχουνε κάτι στο φέρσιμό τους απ’ τη φωνή

στη ρίζα της κραυγής εκεί που αρχίζει

να φωνάζει ο άνθρωπος: «μάνα» ή «βοήθεια»

ή τις μικρές άσπρες φωνές του έρωτα.

Είναι ένας μικρός κήπος όλο τριανταφυλλιές

λίγα τετραγωνικά μέτρα που χαμηλώνουν μαζί μου

καθώς κατεβαίνω τα σκαλοπάτια, χωρίς ουρανό·

κι η θεία της έλεγε: «Αντιγόνη ξέχασες σήμερα τη γυμναστική σου

στην ηλικία σου δε φορούσα κορσέ, στην εποχή μου».

Η θεία της ήταν ένα θλιβερό κορμί μ’ ανάγλυφες φλέβες

είχε πολλές ρυτίδες γύρω στ’ αφτιά μια ετοιμοθάνατη μύτη

αλλά τα λόγια της ήταν γεμάτα φρόνηση πάντα.

Την είδα μια μέρα να γγίζει το στήθος της Αντιγόνης

σαν το μικρό παιδί που κλέβει ένα μήλο.

Τάχα θα τη συναπαντήσω τη γριά γυναίκα έτσι που κατεβαίνω;

Μου είπε σαν έφυγα: «Ποιός ξέρει πότε θα ξαναβρεθούμε;»

κι έπειτα διάβασα το θάνατό της σε παλιές εφημερίδες

το γάμο της Αντιγόνης και το γάμο της κόρης της Αντιγόνης

χωρίς να τελειώσουν τα σκαλοπάτια μήτε ο καπνός μου

που μου δίνει μια γέψη στοιχειωμένου καραβιού

με μια γοργόνα σταυρωμένη τότες που ήταν όμορφη, πάνω στο τιμόνι.

Κορυτσά, καλοκαίρι 1937

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

--------------------------------

§§

O sol nosso

Este sol era o meu e era o teu: o sol que partilhamos

Quem sofre atrás da dourada cortina de seda quem está morrendo?

Uma mulher gritava batendo o peito murcho: "Seus covardes

pegaram meus filhos e os fizeram em pedaços, mataram-nos, vocês,

enquanto absortos numa cisma cega olhavam com estranha expressão no rosto

os vaga-lumes da noite."

O sangue secava na mão que enverdecia sob as árvores,

um guerreiro dormia apertando contra si a lança que lhe iluminava o flanco.

Este sol era o nosso, nada víamos além da franja de ouro

mais tarde vieram os mensageiros ofegantes sujos

balbuciando sílabas confusas

vinte dias e noites sobre a terra estéril só espinhos

vinte dias e noites sentindo o sangue empapar o ventre dos cavalos

sem deferem-se um minuto para beber água de chuva.

Disseste que repousassem primeiro, depois falassem, a luz te havia ofuscado.

Expiraram dizendo: “Não temos tempo” e tocando alguns raios;

tu bem sabias que ninguém repousa.

Uivava uma mulher “Covardes” como um cão na noite;

teria sido outrora bela como és,

com a úmida boca, as veias vivas sob a pele

com o amor.

Este sol era nosso; tomaste-o inteiro, não querias seguir-me

e foi por trás do ouro e da seda que fiquei sabendo destas coisas;

não tínhamos tempo. Os mensageiros disseram a verdade.

Ο δικός μας ήλιος

Ο ήλιος αυτός ήταν δικός μου και δικός σου: τον μοιραστήκαμε

ποιός υποφέρει πίσω από το χρυσαφί μεταξωτό ποιός πεθαίνει;

Μια γυναίκα φώναζε χτυπώντας το στεγνό στήθος της: «Δειλοί

μου πήραν τα παιδιά μου και τα κομμάτιασαν, σεις τα σκοτώσατε

κοιτάζοντας με παράξενες εκφράσεις το βράδυ τις πυγολαμπίδες

αφηρημένοι μέσα σε μια τυφλή συλλογή».

Το αίμα στέγνωνε πάνω στο χέρι που το πρασίνιζε ένα δέντρο

ένας πολεμιστής κοιμότανε σφίγγοντας τη λόγχη που του φώτιζε το πλευρό.

Ήταν δικός μας ο ήλιος, δε βλέπαμε τίποτε πίσω από τα χρυσά κεντίδια

αργότερα ήρθαν οι μαντατοφόροι λαχανιασμένοι βρόμικοι

τραυλίζοντας συλλαβές ακατανόητες

είκοσι μερόνυχτα πάνω στη στέρφα γης και μόνο αγκάθια

είκοσι μερόνυχτα νιώθοντας ματωμένες τις κοιλιές των αλόγων

κι ούτε στιγμή να σταματήσουν για να πιουν το νερό της βροχής.

Είπες να ξεκουραστούν πρώτα κι έπειτα να μιλήσουν, σε είχε θαμπώσει το φως.

Ξεψύχησαν λέγοντας: «Δεν έχουμε καιρό» γγίζοντας κάτι αχτίδες·

ξεχνούσες πως κανείς δεν ξεκουράζεται.

Ούρλιαζε μια γυναίκα: «Δειλοί» σαν το σκυλί τη νύχτα

θα ήταν ωραία κάποτε σαν εσένα

με στόμα υγρό, τις φλέβες ζωντανές κάτω απ’ το δέρμα

με την αγάπη.

Ο ήλιος αυτός ήταν δικός μας· τον κράτησες ολόκληρο δε θέλησες να μ’ ακολουθήσεις

κι έμαθα τότε αυτά τα πράγματα πίσω από το χρυσάφι και το μετάξι·

δεν έχουμε καιρό. Σωστά μιλήσαν οι μαντατοφόροι.

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

O último dia

Era um dia nublado. Ninguém decidia.

Soprava uma brisa leve. “Não é o vento leste, é o siroco” disse alguém.

Alguns magros ciprestes espetados na encosta e o mar

cinzento com lagoas de luz um pouco adiante.

Os soldados apresentavam armas quando começou a chuviscar.

“Não é o vento leste, é o siroco” foi a única decisão que se escutou.

E no entanto sabíamos que na manhã seguinte não nos restaria

mais nada, nem a mulher que ao nosso lado bebe o sono,

nem a lembrança de que um dia fomos homens,

mais nada na manhã seguinte.

“Este vento traz à mente a primavera”, dizia a amiga

que passeava comigo a olhar para longe “a primavera

que de repente fez baixar o inverno sobre o mar fechado.

Tão inesperado. Tantos anos se passaram. Como morreremos?”

Uma marcha fúnebre zanzava pela chuva fina.

Como morre um homem? Estranho que ninguém pensasse nisso.

E para os que pensaram era como recordações de velhas crônicas

do tempo dos cruzados e da batalha naval de Salamina.

E no entanto a morte é coisa que acontece; como morre um homem?

E no entanto cada um recebe a sua morte, a sua própria morte, que não pertence a mais ninguém

e a vida é esse jogo.

Baixava a luz sobre o dia nublado, ninguém decidia.

Na manhã seguinte não nos restaria nada: rendição total; sequer as nossas mãos;

e nossas mulheres servindo aos estrangeiros, nossos filhos nas pedreiras.

Passeando comigo minha amiga cantava uma canção estropiada:

“A primavera, o verão, raiás...”

Vinham à lembrança velhos mestres que nos deixaram órfãos.

Passou um casal a conversar:

“Eu me cansei da tarde, vamos para casa vamos acender a luz de casa.”

................................................. Atenas, fevereiro de 39

Ἡ τελευταία μέρα

Ἦταν ἡ μέρα συννεφιασμένη. Κανεὶς δὲν ἀποφάσιζε

φυσοῦσε ἕνας ἀγέρας ἀλαφρύς: «Δὲν εἶναι γρέγος εἶναι σιρόκος» εἶπε κάποιος.

Κάτι λιγνὰ κυπαρίσσια καρφωμένα στὴν πλαγιὰ κι ἡ θάλασσα

γκρίζα με λίμνες φωτεινές, πιὸ πέρα.

Οἱ στρατιῶτες παρουσίαζαν ὅπλα σὰν ἄρχισε νὰ ψιχαλίζει.

«Δὲν εἶναι γρέγος εἶναι σιρόκος» ἡ μόνη ἀπόφαση ποὺ ἀκούστηκε.

Κι ὅμως τὸ ξέραμε πὼς τὴν ἄλλη αὐγὴ δὲ θὰ μᾶς ἔμενε

τίποτε πιά, μήτε ἡ γυναίκα πίνοντας πλάι μας τὸν ὕπνο

μήτε ἡ ἀνάμνηση πὼς ἤμασταν κάποτες ἄντρες,

τίποτε πιὰ τὴν ἄλλη αὐγή.

«Αὐτὸς ὁ ἀγέρας φέρνει στὸ νοῦ τὴν ἄνοιξη» ἔλεγε ἡ φίλη

περπατώντας στὸ πλευρό μου κοιτάζοντας μακριὰ «τὴν ἄνοιξη

ποὺ ἔπεσε ξαφνικὰ τὸ χειμώνα κοντὰ στὴν κλειστὴ θάλασσα.

Τόσο ἀπροσδόκητα. Πέρασαν τόσα χρόνια. Πῶς θὰ πεθάνουμε;»

Ἕνα νεκρώσιμο ἐμβατήριο τριγύριζε μὲς στὴν ψιλὴ βροχή.

Πῶς πεθαίνει ἕνας ἄντρας; Παράξενο κανένας δὲν τὸ συλλογίστηκε.

Κι ὅσοι τὸ σκέφτηκαν ἦταν σὰν ἀνάμνηση ἀπὸ παλιὰ χρονικὰ

τῆς ἐποχῆς τῶν Σταυροφόρων ἢ τῆς ἐν - Σαλαμίνι - ναυμαχίας.

Κι ὅμως ὁ θάνατος εἶναι κάτι ποὺ γίνεται- πῶς πεθαίνει ἕνας ἄντρας;

Κι ὅμως κερδίζει κανεὶς τὸ θάνατό του, τὸ δικό του θάνατο, ποὺ δὲν ἀνήκει σὲ κανέναν ἄλλον

καὶ τοῦτο τὸ παιχνίδι εἶναι ἡ ζωή.

Χαμήλωνε τὸ φῶς πάνω ἀπὸ τὴ συννεφιασμένη μέρα, κανεὶς δὲν ἀποφάσιζε.

Τὴν ἄλλη αὐγὴ δὲ θὰ μᾶς ἔμενε τίποτε- ὅλα παραδομένα- μήτε τὰ χέρια μας-

κι οἱ γυναῖκες μας ξενοδουλεύοντας στὰ κεφαλόβρυσα καὶ τὰ παιδιά μας στὰ λατομεῖα.

Ἡ φίλη μου τραγουδοῦσε περπατώντας στὸ πλευρό μου ἕνα τραγούδι σακατεμένο:

«Τὴν ἄνοιξη, τὸ καλοκαίρι, ραγιάδες...»

Θυμότανε κανεὶς γέροντες δασκάλους ποὺ μᾶς ἄφησαν ὀρφανούς.

Ἕνα ζευγάρι πέρασε κουβεντιάζοντας:

«Βαρέθηκα τὸ δειλινό, πᾶμε στὸ σπίτι μας

πᾶμε στὸ σπίτι μας ν᾿ ἀνάψουμε τὸ φῶς».

Ἀθήνα, Φεβ. ’39

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

O rei de Assine

Assíne te...

Ilíada

A manhã toda olhamos em redor da fortaleza

a começar do lado da sombra, sítio em que

o verde mar sem brilhos, arnês de pavão morto,

nos acolheu como um tempo sem lacunas.

As estrias da rocha desciam lá do alto:

vinha nua e torcida, seus múltiplos sarmentos

reviviam ao toque da água e o olho a acompanhá-los

lutava por escapar ao fatigante embalo

cuja força ia sempre declinando.

Pelo lado do sol, uma longa praia aberta

e a luz a lapidar diamantes na muralha.

Nenhum ser vivo: as pombas, fugitivas,

e o rei de Assine, que há dois anos procurávamos,

ignoto, esquecido de todos, e de Homero

uma só palavra na Ilíada, mas dúbia,

ali deixada qual fúnebre máscara d'ouro.

Tocaste-a – lembras o som? –, vazio dentro da luz,

jarro seco no chão escavado,

e o mesmo som no mar aos nossos remos.

O rei de Assine, um oco sob a máscara,

em toda parte conosco, conosco sempre, sob um nome:

"Assíne te... Assíne te..."

.................................................e seus filhos estátuas

e suas ânsias um tatalar de asa de pássaro e vento

soprando-lhe entre as cismas, seus navios

ancorados em porto indiscernível,

por sob a máscara, um oco.

Além dos olhos grandes, da curva dos lábios, dos anéis dos cabelos

inscrito no ouro que nos cobre a existência,

um ponto tenebroso viaja como peixe

em meio à calma matinal do mar, e ali o vês:

vai um vazio conosco a toda parte.

E a ave que se foi de asa quebrada

a um refúgio de vida no outro inverno,

e a moça que fugiu para folgar

entre os dentes caninos do verão,

e a alma lamentosa buscando o mundo ínfero,

e o sítio, larga folha de plátano que o sol leva no seu fluxo

com os velhos monumentos e o pesar coevo.

E o poeta que se atrasa a contemplar as pedras pergunta a si próprio:

acaso subsiste,

entre estas arestas confusas, picos e cimos, ocos e curvas,

acaso subsiste

neste passo da chuva, do vento, da ruína,

subsiste o trejeito do rosto, a forma dos afetos

daqueles que estranhamente minguaram em nossa vida,

que ficaram como sombra nas vagas, pensamento no mar infindo?

Nem isso talvez deles sobrasse; nada, além do peso

ou nostalgia do peso de uma existência viva,

aqui onde ora estamos incorpóreos, pensos

como os ramos de um salgueiro terrível, tombado sobre o vão do desespero,

enquanto, citrino e lento, o rio arrasta para o lodo juncos extirpados,

forma feita em pedra em amargor perpétuo, pertinaz.

O poeta, um vazio.

Com seu escudo, o sol ascende, combatendo,

e do fundo da caverna um pávido morcego

inflete contra a luz qual seta contra o escudo –

"Assíne te... Assíne te": ali estava o rei de Assine

que nesta acrópole com tal ânsia procuramos,

nossos dedos lhe aflorando os rastros sobre as pedras.

............................................ Assine, verão de 1938; Atenas, janeiro de 1940

Ὁ Βασιλιᾶς τῆς Ἀσίνης

Ἀσίνην τε...
...... ΙΛΙΑΔΑ

Κοιτάξαμε ὅλο τὸ πρωὶ γύρω-γύρω τὸ κάστρο

ἀρχίζοντας ἀπὸ τὸ μέρος τοῦ ἴσκιου ἐκεῖ ποὺ ἡ θάλασσα

πράσινη καὶ χωρὶς ἀναλαμπή, τὸ στῆθος σκοτωμένου παγωνιοῦ

Μᾶς δέχτηκε ὅπως ὁ καιρὸς χωρὶς κανένα χάσμα.

Οἱ φλέβες τοῦ βράχου κατέβαιναν ἀπὸ ψηλὰ

στριμμένα κλήματα γυμνὰ πολύκλωνα ζωντανεύοντας

στ ἄγγιγμα τοῦ νεροῦ, καθὼς τὸ μάτι ἀκολουθώντας τις

πάλευε νὰ ξεφύγει τὸ κουραστικὸ λίκνισμα

χάνοντας δύναμη ὁλοένα.

Ἀπὸ τὸ μέρος τοῦ ἥλιου ἕνας μακρὺς γιαλὸς ὁλάνοιχτος

καὶ τὸ φῶς τρίβοντας διαμαντικὰ στὰ μεγάλα τείχη.

Κανένα πλάσμα ζωντανὸ τ᾿ ἀγριοπερίστερα φευγάτα

κι ὁ βασιλιὰς τῆς Ἀσίνης ποὺ τὸν γυρεύουμε δυὸ χρόνια τώρα

ἄγνωστος λησμονημένος ἀπ᾿ ὅλους κι ἀπὸ τὸν Ὅμηρο

μόνο μία λέξη στὴν Ἰλιάδα κι ἐκείνη ἀβέβαιη

ριγμένη ἐδῶ σὰν τὴν ἐντάφια χρυσὴ προσωπίδα.

Τὴν ἄγγιξες, θυμᾶσαι τὸν ἦχο της; κούφιο μέσα στὸ φῶς

σὰν τὸ στεγνὸ πιθάρι στὸ σκαμμένο χώμα-

κι ὁ ἴδιος ἦχος μὲς στὴ θάλασσα μὲ τὰ κουπιά μας.

Ὁ βασιλιὰς τῆς Ἀσίνης ἕνα κενὸ κάτω ἀπ᾿ τὴν προσωπίδα

παντοῦ μαζί μας παντοῦ μαζί μας, κάτω ἀπὸ ἕνα ὄνομα:

«Ἀσίνην τε... Ἀσίνην τε...»

....................................................... καὶ τὰ παιδιά του ἀγάλματα

κι οἱ πόθοι του φτερουγίσματα πουλιῶν κι ὁ ἀγέρας

στὰ διαστήματα τῶν στοχασμῶν του καὶ τὰ καράβια του

ἀραγμένα σ᾿ ἄφαντο λιμάνι-

κάτω ἀπ᾿ τὴν προσωπίδα ἕνα κενό.

Πίσω ἀπὸ τὰ μεγάλα μάτια τὰ καμπύλα χείλια τοὺς βοστρύχους

ἀνάγλυφα στὸ μαλαματένιο σκέπασμα τῆς ὕπαρξής μας

ἕνα σημεῖο σκοτεινὸ ποὺ ταξιδεύει σὰν τὸ ψάρι

μέσα στὴν αὐγινὴ γαλήνη τοῦ πελάγου καὶ τὸ βλέπεις:

ἕνα κενὸ παντοῦ μαζί μας.

Καὶ τὸ πουλὶ ποὺ πέταξε τὸν ἄλλο χειμώνα

μὲ σπασμένη φτερούγα

σκήνωμα ζωῆς,

κι ἡ νέα γυναίκα ποὺ ἔφυγε νὰ παίξει

μὲ τὰ σκυλόδοντα τοῦ καλοκαιριοῦ

κι ἡ ψυχὴ ποὺ γύρεψε τσιρίζοντας τὸν κάτω κόσμο

κι ὁ τόπος σὰν τὸ μεγάλο πλατανόφυλλο ποὺ παρασέρνει ὁ χείμαρρος τοῦ ἥλιου

μὲ τ᾿ ἀρχαῖα μνημεῖα καὶ τὴ σύγχρονη θλίψη.

Κι ὁ ποιητὴς ἀργοπορεῖ κοιτάζοντας τὶς πέτρες κι ἀνα-ρωτιέται

ὑπάρχουν ἄραγε

ἀνάμεσα στὶς χαλασμένες τοῦτες γραμμὲς τὶς ἀκμὲς τὶς αἰχμὲς τὰ κοῖλα καὶ τὶς καμπύλες

ὑπάρχουν ἄραγε

ἐδῶ ποὺ συναντιέται τὸ πέρασμα τῆς βροχῆς τοῦ ἀγέρα καὶ τῆς φθορᾶς

ὑπάρχουν, ἡ κίνηση τοῦ προσώπου τὸ σχῆμα τῆς στοργῆς

ἐκείνων ποὺ λιγόστεψαν τόσο παράξενα μὲς στὴ ζωή μας

αὐτῶν ποὺ ἀπόμειναν σκιὲς κυμάτων καὶ στοχασμοὶ μὲ τὴν ἀπεραντοσύνη τοῦ πελάγου

ἢ μήπως ὄχι δὲν ἀπομένει τίποτε παρὰ μόνο τὸ βάρος

ἡ νοσταλγία τοῦ βάρους μιᾶς ὕπαρξης ζωντανῆς

ἐκεῖ ποὺ μένουμε τώρα ἀνυπόστατοι λυγίζοντας

σὰν τὰ κλωνάρια τῆς φριχτῆς ἰτιᾶς σωριασμένα μέσα στὴ διάρκεια τῆς ἀπελπισίας

ἐνῶ τὸ ρέμα κίτρινο κατεβάζει ἀργὰ βοῦρλα ξεριζωμένα μὲς στὸ βοῦρκο

εἰκόνα μορφῆς ποὺ μαρμάρωσε μὲ τὴν ἀπόφαση μιᾶς πί-κρας παντοτινῆς.

Ὁ ποιητὴς ἕνα κενό.

Ἀσπιδοφόρος ὁ ἥλιος ἀνέβαινε πολεμώντας

κι ἀπὸ τὸ βάθος τῆς σπηλιᾶς μία νυχτερίδα τρομαγμένη

χτύπησε πάνω στὸ φῶς σὰν τὴ σαΐτα πάνω στὸ σκουτάρι:

«Ἀσίνην τε Ἀσίνην τε...». Νἄ ῾ταν αὐτὴ ὁ βασιλιὰς τῆς Ἀσίνης

ποὺ τὸν γυρεύουμε τόσο προσεχτικὰ σὲ τούτη τὴν ἀκρό-πόλη

ἀγγίζοντας κάποτε μὲ τὰ δάχτυλά μας τὴν ὑφή του πάνω στὶς πέτρες.

Ἀσίνη, καλοκαίρι ῾38 - Ἀθήνα, Γεν. ῾40

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

O vulto do destino

Fábula historiada em nosso coração como

escuna de prata diante da iconóstase de uma

igreja vazia, julho na ilha

O vulto do destino sobre o nascer de uma criança

o giro dos astros e o vento numa escura noite de fevereiro

velhas com receitas subindo por escadas que rangem

e no pátio os ramos da vinha secos e desnudos.

O vulto do destino coberto com um lenço negro sobre o berço da criança

sorriso enigmático e pálpebras baixadas e o peito branco como leite

e a porta que se abria e o capitão curtido pelo mar

atirando o seu gorro molhado a um baú.

Esses rostos e acontecimentos te seguiam

quando na praia desenrolavas o fio para as redes

e quando a navegar de vento em popa fitavas as depressões das ondas;

em todos os mares, em todos os golfos

eles estavam contigo e eram a vida difícil e eram a alegria

Eu agora não sei ler mais longe

porque te puseram em cadeias, porque trespassaram-te com uma baioneta,

porque certa noite no bosque te arrancaram à tua mulher

que te olhava fixamente e não sabia o que dizer,

porque privaram-te de luz de mar de pão.

Como fomos, companheiro, cair na cloaca do medo?

Não era o teu destino, tampouco o que me estava escrito,

nunca vendemos nem compramos tal mercadoria;

quem é que ordena e mata às nossas costas?

Deixa não perguntes; três cavalos vermelhos na cocheira

dão voltas sobre ossadas humanas e têm os olhos vendados,

deixa não perguntes: o sangue, o sangue

há de se erguer certa manhã como São Jorge cavaleiro

para cravar com sua lança o dragão ao solo.

................................................................. Em outubro de 1941

Η μορφή της Μοίρας

Ιστορισμένα παραμύθια στην καρδιά μας

σαν ασημένια σκούνα μπρος στο τέμπλο

μιας άδειας εκκλησιάς, Ιούλιο στο νησί.

Γ. Σ.

Η μορφή της μοίρας πάνω απ’ τη γέννηση ενός παιδιού,

γύροι των άστρων κι ο άνεμος μια σκοτεινή βραδιά του Φλεβάρη,

γερόντισσες με γιατροσόφια ανεβαίνοντας τις σκάλες που τρίζουν

και τα ξερά κλωνάρια της κληματαριάς ολόγυμνα στην αυλή.

Η μορφή πάνω απ’ την κούνια ενός παιδιού μιας μοίρας μαυρομαντιλούσας

χαμόγελο ανεξήγητο και βλέφαρα χαμηλωμένα και στήθος άσπρο σαν το γάλα

κι η πόρτα που άνοιξε κι ο καραβοκύρης θαλασσοδαρμένος

πετώντας σε μια μαύρη κασέλα το βρεμένο σκουφί του.

Αυτά τα πρόσωπα κι αυτά τα περιστατικά σ’ ακολουθούσαν

καθώς ξετύλιγες το νήμα στην ακρογιαλιά για τα δίχτυα

κι όταν ακόμη αρμενίζοντας δευτερόπριμα κοίταζες το λάκκο των κυμάτων·

σ’ όλες τις θάλασσες, σ’ όλους τους κόρφους

ήταν μαζί σου, κι ήταν η δύσκολη ζωή κι ήταν η χαρά.

Τώρα δεν ξέρω να διαβάσω παρακάτω,

γιατί σε δέσαν με τις αλυσίδες, γιατί σε τρύπησαν με τη λόγχη,

γιατί σε χώρισαν μια νύχτα μέσα στο δάσος από τη γυναίκα

που κοίταζε στυλώνοντας τα μάτια και δεν ήξερε καθόλου να μιλήσει,

γιατί σου στέρησαν το φως το πέλαγο το ψωμί.

Πώς πέσαμε, σύντροφε, μέσα στο λαγούμι του φόβου;

Δεν ήταν της δικής σου μοίρας, μήτε της δικής μου τα γραμμένα,

ποτές μας δεν πουλήσαμε μήτε αγοράσαμε τέτοια πραμάτεια·

ποιός είναι εκείνος που προστάζει και σκοτώνει πίσω από μας;

Άφησε μη ρωτάς· τρία κόκκινα άλογα στ’ αλώνι

γυρίζουν πάνω σ’ ανθρώπινα κόκαλα κι έχουν τα μάτια δεμένα,

άφησε μη ρωτάς, περίμενε· το αίμα, το αίμα

ένα πρωί θα σηκωθεί σαν τον αϊ-Γιώργη τον καβαλάρη

για να καρφώσει με το κοντάρι πάνω στο χώμα το δράκοντα.

1η Οχτώβρη 1941

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Strátis marinheiro entre os agapantos

Não há asfódelos nem violetas nem jacintos aqui;

como falar então aos mortos?

Os mortos só conhecem a linguagem das flores;

por isso calam

viajam e calam, padecem e calam

na terra dos sonhos na terra dos sonhos.

Se eu me puser a cantar, gritarei

e se gritar

os agapantos me imporão silêncio

erguendo a mãozinha azul de menino da Arábia

ou seus passos de ganso no ar.

É difícil, oneroso; não me bastam os vivos;

primeiro porque não falam e depois

porque eu preciso interrogar os mortos

para poder seguir.

Não há outra maneira; mal me vem o sono

os companheiros rompem os cordéis de prata

e o odre dos ventos se esvazia.

Eu o encho, esvazia-se; eu o encho, esvazia-se;

acordo

como peixe dourado a nadar entre as intermitências

do relâmpago,

e o vento, o dilúvio, os cadáveres humanos

e os agapantos cravados como setas

do destino na terra sequiosa

sacudidos por gestos espasmódicos,

dir-se-ia levados numa velha carroça,

a rolar por ínvios caminhos, pavimentos decrépitos

os agapantos, asfódelos dos negros:

como hei de aprender tal religião?

A primeira coisa que Deus fez foi o amor

depois veio o sangue

e a sede de sangue

implantada

pelo sêmen do corpo, como sal.

A primeira coisa que Deus fez foi a longa viagem;

e a casa à espera

e o fumo azulado

e o velho cão

aguardando, para expirar, tão-só a volta do seu dono.

Mas é preciso que os mortos me esclareçam

e os agapantos os deixam taciturnos,

como o fundo do mar ou a água do copo.

Os companheiros permanecem nos palácios de Circe;

Elpenor meu caro! o meu tolo, o meu pobre Elpenor!

Eh! não o vedes ali?

(“Socorro!”)

De Psará a negra serrania.

....................................................................... Transvaal, 14 de janeiro de 42

Ο Στράτης Θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους

Δεν έχει ασφοδίλια, μενεξέδες, μήτε υάκινθους·

πώς να μιλήσεις με τους πεθαμένους.

Οι πεθαμένοι ξέρουν μονάχα τη γλώσσα των λουλουδιών·

γι’ αυτό σωπαίνουν

ταξιδεύουν και σωπαίνουν, υπομένουν και σωπαίνουν

παρὰ δῆμον ὀνείρων, παρὰ δῆμον ὀνείρων.

Αν αρχίσω να τραγουδώ θα φωνάξω

κι α φωνάξω—

Οι αγάπανθοι προστάζουν σιωπή

σηκώνοντας ένα χεράκι μαβιού μωρού της Αραβίας

ή ακόμη τα πατήματα μιας χήνας στον αέρα.

Είναι βαρύ και δύσκολο, δε μου φτάνουν οι ζωντανοί·

πρώτα γιατί δε μιλούν, κι ύστερα

γιατί πρέπει να ρωτήσω τους νεκρούς

για να μπορέσω να προχωρήσω παρακάτω.

Αλλιώς δε γίνεται, μόλις με πάρει ο ύπνος

οι σύντροφοι κόβουνε τους ασημένιους σπάγγους

και το φλασκί των ανέμων αδειάζει.

Το γεμίζω κι αδειάζει, το γεμίζω κι αδειάζει·

ξυπνώ

σαν το χρυσόψαρο κολυμπώντας

μέσα στα χάσματα της αστραπής,

κι ο αγέρας κι ο κατακλυσμός και τ’ ανθρώπινα σώματα,

κι οι αγάπανθοι καρφωμένοι σαν τις σαΐτες της μοίρας

στην αξεδίψαστη γης

συγκλονισμένοι από σπασμωδικά νοήματα,

θα ’λεγες είναι φορτωμένοι σ’ ένα παμπάλαιο κάρο

κατρακυλώντας σε χαλασμένους δρόμους, σε παλιά καλντερίμια,

οι αγάπανθοι τ’ ασφοδίλια των νέγρων:

Πώς να τη μάθω ετούτη τη θρησκεία;

Το πρώτο πράγμα που έκανε ο θεός είναι η αγάπη

έπειτα έρχεται το αίμα

κι η δίψα για το αίμα

που την κεντρίζει

το σπέρμα του κορμιού καθώς τ’ αλάτι.

Το πρώτο πράγμα που έκανε ο θεός είναι το μακρινό ταξίδι·

εκείνο το σπίτι περιμένει

μ’ ένα γαλάζιο καπνό

μ’ ένα σκυλί γερασμένο

περιμένοντας για να ξεψυχήσει το γυρισμό.

Μα πρέπει να μ’ αρμηνέψουν οι πεθαμένοι·

είναι οι αγάπανθοι που τους κρατούν αμίλητους,

όπως τα βάθη της θάλασσας ή το νερό μες στο ποτήρι.

Κι οι σύντροφοι μένουν στα παλάτια της Κίρκης·

ακριβέ μου Ελπήνωρ! Ηλίθιε, φτωχέ μου Ελπήνωρ!

Ή, δεν τους βλέπεις;

—«Βοηθήστε μας!»—

Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη.

Τράνσβααλ, 14 Γενάρη 1942

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Um velho à beira-rio

.......................................................a Nánis Panaghiatópoulos

E no entanto é preciso ponderar como avançamos.

Sentir não basta nem pensar nem mover-se

nem arriscares o corpo na antiga seteira

quando o azeite fervente e o chumbo derretido são despejados pela muralha abaixo.

E no entanto é preciso ponderar para onde vamos

não como o quer o nosso sofrimento, nossos filhos esfaimados,

nem o apelo entrecortado dos companheiros na outra margem,

nem tampouco o murmúrio da luz baça do hospital improvisado

o brilho do estojo de farmácia à cabeceira do rapaz operado ao meio-dia;

mas de alguma outra maneira, eu dizia como

esse largo rio que vem dos grandes lagos fechados nas profundezas da África

e que foi deus em outros tempos e tornou-se depois um caminho, doador, juiz e delta,

rio que não é nunca o mesmo, como ensinavam os antigos letrados

e mantém todavia sempre o mesmo corpo, o mesmo leito, o mesmo Signo,

a mesma orientação.

Não quero mais do que falar singelamente, concedam-me essa graça

pois sobrecarregamos nosso canto de tantas músicas que ele vai aos poucos naufragando

e enfeitamos tanto a nossa arte que seu rosto foi comida pelos ouropéis;

já é tempo de dizer nossas poucas palavras porque nossa alma abre velas amanhã.

Se é humano o sofrimento nós não somos homens só para sofrer

é por isso que penso tanto ultimamente nesse grande rio

nesse significado que avança por entre plantas e ervas

e no gado que pasce e bebe e nos homens que semeiam e colhem

e também nos grandes túmulos e nas casinholas dos mortos;

essa corrente que segue seu caminho e que não é tão diferente do sangue dos homens

nem dos olhos dos homens quando olham para além sem temor no coração,

sem se inquietar com as pequenas ou grandes coisas do seu dia-a-dia,

quando olham para além como o viajante que costuma aferir sua rota pelos astros,

não como nós olhando, há dias, o horto murado de uma adormecida casa arábica,

atrás da treliça, o fresco jardinzinho que mudava de aspecto, aumentava e diminuía,

tal como nós também mudávamos enquanto olhávamos a forma do nosso desejo e

do nosso coração

no pino do dia, nós a massa paciente de um mundo que nos repele e nos molda,

nós presos nas redes cambiantes de uma vida que era justa e fez-se pó e se afundou

na areia

deixando atrás de si só esse indefinido balouço, que nos aturde, de uma alta palmeira.

......................................................... Cairo, 20 de junho de 42

Ένας γέροντας στην ακροποταμιά

.............................................................. Στον Νάνη Παναγιωτόπουλο

Κι όμως πρέπει να λογαριάσουμε πώς προχωρούμε.

Να αισθάνεσαι δε φτάνει μήτε να σκέπτεσαι μήτε να κινείσαι

μήτε να κινδυνεύει το σώμα σου στην παλιά πολεμίστρα,

όταν το λάδι ζεματιστό και το λιωμένο μολύβι αυλακώνουνε τα τειχιά.

Κι όμως πρέπει να λογαριάσουμε κατά πού προχωρούμε,

όχι καθώς ο πόνος μας το θέλει και τα πεινασμένα παιδιά μας

και το χάσμα της πρόσκλησης των συντρόφων από τον αντίπερα γιαλό·

μήτε καθώς το ψιθυρίζει το μελανιασμένο φως στο πρόχειρο νοσοκομείο,

το φαρμακευτικό λαμπύρισμα στο προσκέφαλο του παλικαριού που χειρουργήθηκε

το μεσημέρι·

αλλά με κάποιον άλλο τρόπο, μπορεί να θέλω να πω καθώς

το μακρύ ποτάμι που βγαίνει από τις μεγάλες λίμνες τις κλειστές βαθιά στην Αφρική

και ήτανε κάποτε θεός κι έπειτα γένηκε δρόμος και δωρητής και δικαστής και δέλτα·

που δεν είναι ποτές του το ίδιο, κατά που δίδασκαν οι παλαιοί γραμματισμένοι,

κι ωστόσο μένει πάντα το ίδιο σώμα, το ίδιο στρώμα, και το ίδιο Σημείο,

ο ίδιος προσανατολισμός.

Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη.

Γιατί και το τραγούδι το φορτώσαμε με τόσες μουσικές που σιγά σιγά βουλιάζει

και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε από τα μαλάματα το

πρόσωπό της

κι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά.

Αν είναι ανθρώπινος ο πόνος δεν είμαστε άνθρωποι μόνο για να πονούμε

γι’ αυτό συλλογίζομαι τόσο πολύ, τούτες τις μέρες, το μεγάλο ποτάμι

αυτό το νόημα που προχωρεί ανάμεσα σε βότανα και σε χόρτα

και ζωντανά που βόσκουν και ξεδιψούν κι ανθρώπους που σπέρνουν και που θερίζουν

και σε μεγάλους τάφους ακόμη και μικρές κατοικίες των νεκρών.

Αυτό το ρέμα που τραβάει το δρόμο του και που δεν είναι τόσο διαφορετικό από το

αίμα των ανθρώπων

κι από τα μάτια των ανθρώπων όταν κοιτάζουν ίσια - πέρα χωρίς το φόβο μες στην

καρδιά τους,

χωρίς την καθημερινή τρεμούλα για τα μικροπράματα ή έστω και για τα μεγάλα·

όταν κοιτάζουν ίσια - πέρα καθώς ο στρατοκόπος που συνήθισε ν’ αναμετρά το

δρόμο του με τ’ άστρα,

όχι όπως εμείς, την άλλη μέρα, κοιτάζοντας το κλειστό περιβόλι στο κοιμισμένο

αράπικο σπίτι,

πίσω από τα καφασωτά, το δροσερό περιβολάκι ν’ αλλάζει σχήμα, να μεγαλώνει και

να μικραίνει·

αλλάζοντας καθώς κοιτάζαμε, κι εμείς, το σχήμα του πόθου μας και της καρδιάς μας,

στη στάλα του μεσημεριού, εμείς το υπομονετικό ζυμάρι ενός κόσμου που μας

διώχνει και που μας πλάθει,

πιασμένοι στα πλουμισμένα δίχτυα μιας ζωής που ήτανε σωστή κι έγινε σκόνη

και βούλιαξε μέσα στην άμμο

αφήνοντας πίσω της μονάχα εκείνο το απροσδιόριστο λίκνισμα που μας ζάλισε

...μιας αψηλής φοινικιάς.

Κάιρο, 20 Ιουνίου 1942

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Lembrança I

e o mar não mais existe

Eu sozinho com uma flauta nas mãos;

a noite deserta a lua no minguante

e a terra a recender da última chuva.

Murmurei: “Onde quer que a toque, a lembrança me dói,

céu há pouco, o mar já não existe;

o que matam de dia, com carretas o esvaziam atrás do monte.”

Meus dedos brincavam distraídos com a flauta

que um velho pastor me deu porque lhe desejei boa-tarde;

os outros aboliram cumprimentos:

despertam, barbeiam-se e começam a matança diária,

como se poda ou se opera, metodicamente, sem paixão;

a dor é um cadáver como Pátroclo e ninguém comete enganos.

Pensei em tocar uma ária mas tive vergonha das pessoas

que me vêem além da noite dentro da minha luz

tecida pelos corpos vivos, pelos corações desnudos

e pelo amor que pertence tanto às Fúrias

como ao homem e à pedra e à água e à erva

e ao bicho que olha a morte de frente quando ela o vem buscar.

Foi assim que avancei pela vereda escura

de volta ao meu jardim onde cavei um buraco e sepultei a flauta

e tornei a murmurar: “Um dia haverá ressurreição,

quando na primavera as árvores brilharem, a rósea manhã irá resplandecer,

voltará o mar e outra vez Afrodite surgirá das ondas;

Nós somos a semente que morre.” E entrei na minha casa vazia.

Μνήμη, Α΄

καὶ ἡ θάλασσα οὐκ ἔστιν ἔτι

Κι εγώ στα χέρια μου μόνο μ’ ένα καλάμι·

ήταν έρημη η νύχτα το φεγγάρι στη χάση

και μύριζε το χώμα από την τελευταία βροχή.

Ψιθύρισα· «Η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί,

ο ουρανός είναι λίγος, θάλασσα πια δεν υπάρχει,

ό,τι σκοτώνουν τη μέρα τ’ αδειάζουν με κάρα πίσω απ’ τη ράχη».

Τα δάχτυλά μου παίζανε ξεχασμένα μ’ αυτή τη φλογέρα

που μου χάρισε ένας γέροντας βοσκός επειδή τού ειπα καλησπέρα·

οι άλλοι ξέγραψαν κάθε χαιρετισμό·

ξυπνούν, ξυρίζουνται, κι αρχίζουν μεροκάματο το σκοτωμό,

όπως κλαδεύεις ή χειρουργείς, μεθοδικά, χωρίς πάθος·

ο πόνος νεκρός σαν τον Πάτροκλο και κανείς δεν κάνει λάθος.

Συλλογίστηκα να φυσήξω ένα σκοπό κι έπειτα ντράπηκα τον άλλο κόσμο

αυτόν που με βλέπει πέρ’ απ’ τη νύχτα μέσ’ απ’ το φως μου

που υφαίνουν τα κορμιά ζωντανά, οι καρδιές γυμνές

κι η αγάπη που ανήκει και στις Σεμνές

καθώς και στον άνθρωπο και στην πέτρα και στο νερό και στο χορτάρι

και στο ζώο που κοιτάει κατάματα το θάνατο που έρχεται να το πάρει.

Έτσι προχώρεσα στο σκοτεινό μονοπάτι

κι έστριψα στο περβόλι μου κι έσκαψα κι έθαψα το καλάμι

και πάλι ψιθύρισα· «Θα γίνει η ανάσταση μιαν αυγή,

πως λάμπουν την άνοιξη τα δέντρα θα ροδαμίσει του όρθρου η μαρμαρυγή,

θα ξαναγίνει το πέλαγο και πάλι το κύμα θα τινάξει την Αφροδίτη·

είμαστε ο σπόρος που πεθαίνει». Και μπήκα στ’ αδειανό μου το σπίτι.

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Lembrança, II

..........................Éfeso

Falava sentado sobre um mármore

que parecia resto de um antigo pórtico;

à direita, intérmino e vazio, o campo;

à esquerda, as sombras do monte que baixavam:

“O poema está em toda parte. Tua voz

por vezes se avizinha do seu flanco

como o golfinho que acompanha fugazmente

um navio dourado sob o sol

e de novo some. Está em toda parte

o poema, como as asas do ar que dentro do ar

roçam por um instante as asas da gaivota.

Igual e diverso em nossa vida, como se transforma

o rosto que no entanto permanece o mesmo

da mulher a desnudar-se. Sabe-o

quem amou; à luz dos outros

o mundo se consome; lembra-te porém

“São o mesmo o Hades e Dioniso.”

Disse e foi-se embora pela estrada larga

que leva ao porto de outros tempos, ora em ruínas

além dos juncos. Dir-se-ia

ser o lusco-fusco um bicho que morre,

assim tão nu.

..........................Lembro-me ainda:

eu viajava por promontórios jônicos, conchas vazias de teatros

onde só o lagarto rasteja sobre a pedra árida

e perguntei-lhe: “Voltará a encher-se?”

Replicou-me: “Na hora da morte pode ser.”

E correu gritando até a orquestra:

“Deixem-me escutar o meu irmão!”

E era áspero o silêncio à nossa volta

sem traço algum no cristal do céu azul.

Μνήμη, Β΄

..........................Έφεσος

Μιλούσε καθισμένος σ’ ένα μάρμαρο

που έμοιαζε απομεινάρι αρχαίου πυλώνα·

απέραντος δεξιά κι άδειος ο κάμπος

ζερβά κατέβαιναν απ’ το βουνό τ’ απόσκια:

«Είναι παντού το ποίημα. Η φωνή σου

καμιά φορά προβαίνει στο πλευρό του

σαν το δελφίνι που για λίγο συντροφεύει

μαλαματένιο τρεχαντήρι μες στον ήλιο

και πάλι χάνεται. Είναι παντού το ποίημα

σαν τα φτερά του αγέρα μες στον αγέρα

που άγγιξαν τα φτερά του γλάρου μια στιγμή.

Ίδιο και διάφορο από τη ζωή μας, πως αλλάζει

το πρόσωπο κι ωστόσο μένει το ίδιο

γυναίκας που γυμνώθηκε. Το ξέρει

όποιος αγάπησε· στο φως των άλλων

ο κόσμος φθείρεται· μα εσύ θυμήσου

Άδης και Διόνυσος είναι το ίδιο».

Είπε, και πήρε το μεγάλο δρόμο

που πάει στ’ αλλοτινό λιμάνι, χωνεμένο τώρα

πέρα στα βούρλα. Το λυκόφως

θα ’λεγες για το θάνατο ενός ζώου,

τόσο γυμνό.

.......................... Θυμάμαι ακόμη·

ταξίδευε σ’ άκρες ιωνικές, σ’ άδεια κοχύλια θεάτρων

όπου μονάχα η σαύρα σέρνεται στη στεγνή πέτρα,

κι εγώ τον ρώτησα: «Κάποτε θα ξαναγεμίσουν;»

Και μ’ αποκρίθηκε: «Μπορεί, την ώρα του θανάτου».

Κι έτρεξε στην ορχήστρα ουρλιάζοντας:

«Αφήστε με ν’ ακούσω τον αδερφό μου!»

Κι ήταν σκληρή η σιγή τριγύρω μας

κι αχάραχτη στο γυαλί του γαλάζιου.

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Mercador de Sídon

Pronto diras

que é o filho da Cipria de belo regaço e de Hermes.
CRISTODORO, Descrição

O jovem mercador chegou de Sídon

sem temer o colérico Posídon.

Negras as suas madeixas, purpúrea a cor

do manto preso por um broche de ouro: olor

de essências e cosméticos se exala do seu rosto.

Entrou Chipre pela porta marinha de Anoxosto

e nos becos de Nicóssia, ao sol, ora espairece.

Uma menina turca no pátio onde estremece

a vide que ele poda com dedos de nácar.

Cruzou o rio do sol como em divina barca,

como em sonho a murmurar: Rosas no lenço teu,

lábios rubros em busca das sandálias de Zeus.

Depois foi sentar-se junto ao gótico pilar

de onde o leão de S. Marcos põe absorto o olhar

no pastor que dorme a recender cabra e suor.

Tirando do manto uma terracota, o mercador

fica a admirar no leito salmácida o nu que hesita,

ambíguo, entre o côncavo Hermes e a convexa Afrodita.

Πραματευτής από τη Σιδώνα

Ἦ τάχα Κοῦρον
Κυπρίδος εὐκόλποιο καὶ Ἑρμάωνος ἐνίψεις.
ΧΡΙΣΤΟΔΩΡΟΥ ΕΚΦΡΑΣΙΣ

Ο νέος πραματευτής ήρθε από τη Σιδώνα

χωρίς να φοβηθεί το θυμωμένο Ποσειδώνα.

Κοράκου χρώμα τα τσουλούφια του, ο χιτώνας του πορφύρα

και τον κρατάει στον ώμο του μια χρυσή πόρπη· μύρα

ανασαίνει και ψιμύθια κάθε πτυχή του σώματός του.

Μπήκε στην Κύπρο απ’ τη θαλασσινή πόρτα της Αμμοχώστου

και τώρα χαίρεται μες στα στενά της Λευκωσίας τη λιακάδα.

Μια τουρκοπούλα στην αυλή, και σείστηκε η περιπλοκάδα

που κορφολόγαε με τα σιντεφένια δάχτυλά της.

Εκείνος διάβηκε του ήλιου τον ποταμό σαν ένας θείος περάτης,

σαν όνειρο ψιθυριστά τραγουδώντας: «Ρόδα στο μαντίλι».

Λες γύρευαν του Δία τα πέδιλα τα βυσσινιά του χείλη.

Έτσι προχώρεσε και κάθισε πλάι σ’ ένα γοτθικό παραστάτη

όπου του Μάρκου το λιοντάρι κάρφωνε μ’ αλαφιασμένο μάτι

έναν κοιμάμενο βοσκό που μύριζε τραγί κι ιδρώτα.

Ακούμπησε, έβγαλε από τον κόρφο του και κοίταξε μια τερακότα·

ένα γυμνό που γλιστρούσε αβέβαιο στη σαλμακίδα κοίτη

ανάμεσα στον κοίλο Ερμή και την κυρτή Αφροδίτη.

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Salamina de Chipre

...Salamina de que a pátria mãe é cau-

sa agora destas lamentações.
ÉSQUILO, Os Persas

Umas vezes o sol do meio-dia, outras vezes finas pancadas de chuva

e a praia cheia de fragmentos de antigos jarros.

Insignificantes as colunas; Santo Epifânio apenas

deixa entrever obscuramente o vigor exausto do opulento império.

Corpos de jovens enamorados passaram por aqui:

peitos a palpitar, conchas róseas e os artelhos

correndo destemidos sobre as águas

braços abertos para o acasalamento da paixão.

O Senhor sobre as águas numerosas

sobre esta passagem.

Ouvi então rumor de passos sobre os seixos.

Não vi rosto nenhum; quando voltei tinham-se ido.

Porém a voz grave como a pisada de um boi de canga

ali ficou nas veias do céu na ondulação do mar

em meio aos seixos uma e outra vez.

“Não tem a terra por onde se lhe pegue

para a pôr nos ombros e partir

nem, por mais sedento que esteja, pode alguém

adoçar o mar com umas gotas d'água.

E estes corpos afeiçoados numa terra que ignoram

têm almas.

Reúnem utensílios para as transformar,

impossível: as almas iriam desfazer-se

se tentassem refazê-las.

A espiga não tarda a dar seu grão

não é preciso muito tempo

para encher-se de amargor a levedura,

não é preciso muito tempo

para o mal levantar sua cabeça,

e a mente enferma que se despovoa

não precisa de muito tempo

para encher-se de loucura,

há uma ilha...”

Amigos de outra guerra

nesta deserta praia enevoada

penso em vós enquanto o dia passa –

os que tombaram na batalha e os que tombaram depois dela;

os que viram amanhecer na geada da morte

ou, na fera solidão sob as estrelas,

sentiram sobre si, azul imenso,

os olhos da ruína;

ou ainda aqueles que rezavam

enquanto o aço incandescente ia segando os navios:

“Ajuda-nos, Senhor, a recordar

como foi o morticínio:

a rapina a fraude o egoísmo,

o dessecamento do amor;

ajuda-nos, Senhor, a extirparmos isso tudo...”

– Melhor esquecermos agora no meio destes seixos;

de nada adianta falar;

o arbítrio dos poderosos quem o pode mudar?

quem conseguiria ser ouvido?

Sonha cada qual seu próprio sonho sem escutar o íncubo dos outros.

– Sim, de fato, mas o mensageiro corre

e por mais longo que seja seu caminho há de levar

àqueles que buscavam agrilhoar o Helesponto

a terrível notícia de Salamina.

A voz do Senhor por sobre as águas.

Há uma ilha.

................................................................ Salamina, Chipre, novembro de 53.

Σαλαμίνα της Κύπρος

… Σαλαμῖνα τε
τᾶς νῦν ματρόπολις τῶνδ’
αἰτία στεναγμῶν.
ΠΕΡΣΑΙ

Κάποτε ο ήλιος του μεσημεριού, κάποτε φούχτες η ψιλή βροχή

και τ’ ακρογιάλι γεμάτο θρύψαλα παλιά πιθάρια.

Ασήμαντες οι κολόνες· μονάχα ο Άγιος Επιφάνιος

δείχνοντας μουντά, χωνεμένη τη δύναμη της πολύχρυσης αυτοκρατορίας.

Τα νέα κορμιά περάσαν απεδώ, τα ερωτεμένα·

παλμοί στους κόλπους, ρόδινα κοχύλια και τα σφυρά

τρέχοντας άφοβα πάνω στο νερό

κι αγκάλες ανοιχτές για το ζευγάρωμα του πόθου.

Κύριος επί υδάτων πολλών,

πάνω σ’ αυτό το πέρασμα.

Τότες άκουσα βήματα στα χαλίκια.

Δεν είδα πρόσωπα· σα γύρισα είχαν φύγει.

Όμως βαριά η φωνή σαν το περπάτημα καματερού,

έμεινε εκεί στις φλέβες τ’ ουρανού στο κύλισμα της θάλασσας

μέσα στα βότσαλα πάλι και πάλι:

«Η γης δεν έχει κρικέλια

για να την πάρουν στον ώμο και να φύγουν

μήτε μπορούν, όσο κι αν είναι διψασμένοι

να γλυκάνουν το πέλαγο με νερό μισό δράμι.

Και τούτα τα κορμιά

πλασμένα από ένα χώμα που δεν ξέρουν,

έχουν ψυχές.

Μαζεύουν σύνεργα για να τις αλλάξουν,

δε θα μπορέσουν· μόνο θα τις ξεκάμουν

αν ξεγίνουνται οι ψυχές.

Δεν αργεί να καρπίσει τ’ αστάχυ

δε χρειάζεται μακρύ καιρό

για να φουσκώσει της πίκρας το προζύμι,

δε χρειάζεται μακρύ καιρό

το κακό για να σηκώσει το κεφάλι,

κι ο άρρωστος νους που αδειάζει

δε χρειάζεται μακρύ καιρό

για να γεμίσει με την τρέλα,

νῆσός τις ἔστι…».

Φίλοι του άλλου πολέμου,

σ’ αυτή την έρημη συννεφιασμένη ακρογιαλιά

σας συλλογίζομαι καθώς γυρίζει η μέρα—

Εκείνοι που έπεσαν πολεμώντας κι εκείνοι που έπεσαν χρόνια μετά τη μάχη·

εκείνοι που είδαν την αυγή μέσ’ απ’ την πάχνη του θανάτου

ή, μες στην άγρια μοναξιά κάτω από τ’ άστρα,

νιώσανε πάνω τους μαβιά μεγάλα

τα μάτια της ολόκληρης καταστροφής·

κι ακόμη εκείνοι που προσεύχουνταν

όταν το φλογισμένο ατσάλι πριόνιζε τα καράβια:

«Κύριε, βόηθα να θυμόμαστε

πώς έγινε τούτο το φονικό·

την αρπαγή το δόλο την ιδιοτέλεια,

το στέγνωμα της αγάπης·

Κύριε, βόηθα να τα ξεριζώσουμε…».

—Τώρα καλύτερα να λησμονήσουμε πάνω σε τούτα τα χαλίκια·

δε φελά να μιλάμε·

τη γνώμη των δυνατών ποιός θα μπορέσει να τη γυρίσει;

ποιός θα μπορέσει ν’ ακουστεί;

Καθένας χωριστά ονειρεύεται και δεν ακούει το βραχνά των άλλων.

—Ναι· όμως ο μαντατοφόρος τρέχει

κι όσο μακρύς κι αν είναι ο δρόμος του, θα φέρει

σ’ αυτούς που γύρευαν ν’ αλυσοδέσουν τον Ελλήσποντο

το φοβερό μήνυμα της Σαλαμίνας.

Φωνή Κυρίου επί των υδάτων.

Νῆσός τις ἔστι.

Σαλαμίνα, Κύπρος, Νοέμβρης 1953

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

“Sobre as carruagens...”

Sobre as carruagens trajes solenes e penachos, depois avançarão devotamente

as mães e filhos

sem palavras nem lágrimas

(decência sobretudo nos vestidos das senhoras e na sua maquilagem)

virão a seguir os presbíteros com a magnificência

que as leis do Estado lhes conferem

por fim os adolescentes com as donzelas núbeis

(uniformes ginasiais; proibidos os sutiãs e os gestos indecentes)

Concentração diante do Zápion às 8 da manhã.

O desfile seguirá em ordem pela

avenida Amalia e pela rua

Dionísio Aeropagita

até os Propileus da Acrópole. Os portadores de tochas

a cada cem passos soltarão

o grito expiatório

A polícia cuidará de proibir

a circulação de veículos as castanhas

as sementes de abóbora e os megafones.

As Erínias prometeram ao Arcebispo

retornar à sua caverna

e ali postadas defender a cidade

até a consumação dos séculos. Ordenou-o o Deus da Grécia

Gritai agora após os cantos

agora após os cantos

gritai...

..................................Outubro de 1934

[Απάνω στ’ άρματα…]

Απάνω στ’ άρματα μεγάλες στολές και λοφία έπειτα: Οι μανάδες και τα παιδιά

θα προχωρούν ευλαβικά με σκυμμένο το κεφάλι

χωρίς φωνές και χωρίς κλάματα

(κοσμιότης προπάντων στα φορέματα των κυριών και στα ψιμύθια)

θ’ ακολουθούν οι πρεσβύτεροι με τη μεγαλοπρέπεια

που τους επιβάλλουν οι νόμοι της πολιτείας·

τέλος οι έφηβοι μαζί με τις ώριμες κόρες

(αμφίεσις γυμναστηρίου· απαγορεύονται οι στηθόδεσμοι κι οι άσεμνες χειρονομίες).

Συγκέντρωση μπροστά στο Ζάππειο ώρα 8 μ.μ.

Η Συνοδεία θα ξεκινήσει με τάξη ακολουθώντας

τη λεωφόρο Αμαλίας και την οδό

Διονυσίου του Αρεοπαγίτου

ώς τα προπύλαια της Ακρόπολης. Οι λαμπαδηφόροι

θα δίνουν κάθε εκατό βήματα το σημάδι

της εξιλαστήριας κραυγής.

Η αστυνομία θα φροντίσει ν’ απαγορέψει

την κυκλοφορία των τροχοφόρων τα κάστανα

το πασατέμπο και τα μεγάφωνα.

Οι Σεμνές υποσχέθηκαν στον επίσκοπο-Αρχιερέα

να ξαναμπούνε στο σπήλαιό τους

και μένοντας εκεί να προστατεύουν την πόλη

ώς τη συντέλεια των αιώνων. Το πρόσταξε ο Θεός της Ελλάδος.

Ὀλολύξατε νῦν ἐπὶ μολπαῖς

νῦν ἐπὶ μολπαῖς

ὀλολύξατε…

.................................. Οκτώβρης 1934

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

A tarde de um falso

Eia carro, avante carreteiro,

eia, vamos pra Cava ligeiro!

sopra vapor, estruge motor,

que os últimos serão primeiros.

Os filhos tardos e os sem herança,

tratantes que só enchem a panca

numa luta virou rateio

entre olhos e corações alheios.

Politiqueiros, exploradores,

espertalhões, aproveitadores,

vilões, eunucos, afeminados –

eia carreteiro! vamos carro!

Teu calvário, minha pobre Pátria,

foi traçado no teu rosto à faca;

mãe leoa, mãe desamparada

vê se agüentas uma tal parada:

o trampolineiro, o sanguessuga

com seu baú e sua matula;

aquela panela onde se fez

a papa engolida de uma vez

no meio destas brandas colinas

onde nos fecharam, pensionistas

de um doido sem vergonha alguma

que nos seus pesadelos verruma.

Vede o parasita e o figurante

vede-os incensar o hierofante

que perora com fé, com unção

à sua infame congregação.

Todos os traficantes de N.A.F.I.A.

do nosso exílio sórdida máfia,

vorazes, impudicos, daninhos,

dizem, pátria, que estão a caminho

do teu chão empapado de sangue

porque alegam ter ficado langues

no estrangeiro e querem sua terra.

Falsos! querem-te é presa de guerra.

........................................................... Cava dei Tirreni, 7.10.1944

Το απομεσήμερο ενός φαύλου

Τράβα αγωγιάτη, καρότσα τράβα,

τράβα να φτάσουμε γοργά στην Κάβα!

Φύσα βαπόρι, βόα μηχανή,

να ’ρθούμε πρώτοι εμείς! — οι στερνοί.

Τα στερνοπαίδια και τ’ αποσπόρια

και τ’ αποβράσματα και τ’ αποφόρια

μιας μάχης που ήτανε γι’ άλλα κορμιά

για μάτια αλλιώτικα κι άλλη καρδιά.

Πολιτικάντηδες, καραβανάδες,

ψιλικατζήδες, κολλυβιστάδες,

μούργοι, μουνούχοι και θηλυκά—

τράβα αγωγιάτη! βάρα αμαξά!

Φτωχή Πατρίδα, στα μάγουλά σου

μαχαίρια γράφουνε το γολγοθά σου·

μάνα λιοντόκαρδη, μάνα ορφανή,

κοίτα αν αντέχεις τέτοια πομπή:

το ματσαράγκα, το φαταούλα

με μπογαλάκια και με μπαούλα·

τη χύτρα που έβραζε κάθε βρομιά

λες και την άδειασαν όλη μεμιά

σ’ αυτούς ανάμεσα τους ήπιους λόφους

όπου μας κλείσανε σαν υποτρόφους

ενός αδιάντροπου φρενοβλαβή

που στο βραχνά του παραμιλεί.

Δες το σελέμη, δες και το φάντη

πώς θυμιατίζουνε τον ιεροφάντη

που ρητορεύεται λειτουργικά

μπρος στα πιστά του μηρυκαστικά.

Μαυραγορίτες από τα Νάφια

της προσφυγιάς μας άθλια σινάφια,

γύφτοι ξετσίπωτοι κι αρπαχτικοί,

λένε, πατρίδα, πως πάνε εκεί

στα χώματά σου τα λαβωμένα

γιατί μαράζωσαν, τάχα, στα ξένα

και δεν μπορούνε χωρίς εσέ—

οι φαύλοι: τρέχουνε για το λουφέ.

Cava dei Tirreni, 7. 10. 1944

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

§§

Por estupidez

Grécia: fogo! Gregos: fogo! Cristãos: fogo!

Três palavras mortas. Por que você as matastes?

Atenas, verão –

Princeton, N.J., Natal de 1968

Από βλακεία

Ελλάς· πυρ! Ελλήνων· πυρ! Χριστιανών· πυρ!

Τρεις λέξεις νεκρές. Γιατί τις σκοτώσατε;

Αθήνα, καλοκαίρι —

Princeton N. J., Χριστούγεννα 1968

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995

****

M. R.

O jardim com suas fontes na chuva

verás somente da janela baixa

de trás da vidraça embaçada. Teu quarto

será iluminado apenas pela chama da lareira

e por vezes, nos relâmpagos distantes aparecerão

as rugas de tua fronte, meu velho Amigo.

O jardim com as fontes que eram em tua mão

o ritmo de outra vida, fora dos mármores

quebrados e das colunas trágicas

e uma dança em meio aos oleandros

próximo às novas pedreiras,

um vidro opaco o terá cortado de tuas horas.

Não respirarás; a terra e a seiva das árvores

rebentarão da tua memória para bater

nessa vidraça onde bate a chuva

do mundo lá fora.

.......................................................................... De Estória Mítica

ΣΤ΄

Μ. Ρ.

Το περιβόλι με τα σιντριβάνια του στη βροχή

θα το βλέπεις μόνο από το χαμηλό παράθυρο

πίσω από το θολό τζάμι. Η κάμαρά σου

θα φωτίζεται μόνο από τη φλόγα του τζακιού

και κάποτε, στις μακρινές αστραπές θα φαίνουνται

οι ρυτίδες του μετώπου σου, παλιέ μου Φίλε.

Το περιβόλι με τα σιντριβάνια που ήταν στο χέρι σου

ρυθμός της άλλης ζωής, έξω από τα σπασμένα

μάρμαρα και τις κολόνες τις τραγικές

κι ένας χορός μέσα στις πικροδάφνες

κοντά στα καινούρια λατομεία,

ένα γυαλί θαμπό θα το ’χει κόψει από τις ώρες σου.

Δε θ’ ανασάνεις· το χώμα κι ο χυμός των δέντρων

θα ορμούν από τη μνήμη σου για να χτυπήσουν

πάνω στο τζάμι αυτό που το χτυπά η βροχή

από τον έξω κόσμο.

Μυθιστορημα

- Giorgos Seféris, em "Conto & Gimnopédia". [tradução e notas de Roger Sulis, Apóstolo Nicolacópulos e Marcelo Jolkesky]. Edição bilíngue grego/português. Desterro, SC: Edições Nephelibata, 1ª ed., 2005; 2ª ed., 2010.

§§

VIII

Mas que procuram nossas almas viajando

sobre conveses de navios arrasados

espremidas com mulheres amarelas e bebês que choram

sem poder distrair-se nem com os peixes-voadores

nem com as estrelas que os mastros apontam.

Gastas pelos discos dos fonógrafos

amarradas involuntariamente a peregrinações inexistentes

murmurando pensamentos quebrados de línguas estrangeiras.

Mas que procura nossas almas viajando

nesses cascos podres

de porto em porto?

Movendo pedras quebradas, respirando

com mais dificuldade a cada dia o frescor do pinheiro,

nadando nas águas desse mar

e daquele mar,

sem tato

sem homens

em uma pátria que não é mais nossa

nem vossa.

Sabíamos que eram belas as ilhas

em algum lugar aqui perto que tateamos

um pouco mais baixo ou um pouco mais alto

um ínfimo espaço.

.......................................................................... De Estória Mítica

Η΄

Μα τί γυρεύουν οι ψυχές μας ταξιδεύοντας

πάνω σε καταστρώματα κατελυμένων καραβιών

στριμωγμένες με γυναίκες κίτρινες και μωρά που κλαίνε

χωρίς να μπορούν να ξεχαστούν ούτε με τα χελιδονόψαρα

ούτε με τ’ άστρα που δηλώνουν στην άκρη τα κατάρτια.

Τριμμένες από τους δίσκους των φωνογράφων

δεμένες άθελα μ’ ανύπαρχτα προσκυνήματα

μουρμουρίζοντας σπασμένες σκέψεις από ξένες γλώσσες.

Μα τί γυρεύουν οι ψυχές μας ταξιδεύοντας

πάνω στα σαπισμένα θαλάσσια ξύλα

από λιμάνι σε λιμάνι;

Μετακινώντας τσακισμένες πέτρες, ανασαίνοντας

τη δροσιά του πεύκου πιο δύσκολα κάθε μέρα,

κολυμπώντας στα νερά τούτης της θάλασσας

κι εκείνης της θάλασσας,

χωρίς αφή

χωρίς ανθρώπους

μέσα σε μια πατρίδα που δεν είναι πια δική μας

ούτε δική σας.

Το ξέραμε πως ήταν ωραία τα νησιά

κάπου εδώ τριγύρω που ψηλαφούμε

λίγο πιο χαμηλά ή λίγο πιο ψηλά

ένα ελάχιστο διάστημα.

Μυθιστορημα

§§

Nossa terra é cerrada, só montanhas

quem tem o céu baixo como teto dia e noite.

Não temos rios não temos poços não temos fontes,

apenas poucas cisternas, também vazias, que ecoam e que adoramos.

Som estagnado oco, idêntico a nossa solidão

idêntico ao nosso amor, idêntico aos nossos corpos.

Parece-nos estranho que outrora pudéssemos construir

nossas casas, cabanas e currais.

E nossas bodas, as frescas grinaldas e os anéis

tornam-se enigmas inexplicáveis para nossa alma.

Como nasceram, como criaram-se nossos filhos?

Nossa terra é cerrada, Encerram-na

as duas Simplégades negras. Nos portos

quando descemos para respirar ao Domingo

vemos iluminarem-se no pôr-do-sol

madeiras quebradas de viagens que não terminaram

corpos que não sabem mais como amar.

.......................................................................... De Estória Mítica

Ι΄

Ο τόπος μας είναι κλειστός, όλο βουνά

που έχουν σκεπή το χαμηλό ουρανό μέρα και νύχτα.

Δεν έχουμε ποτάμια δεν έχουμε πηγάδια δεν έχουμε πηγές,

μονάχα λίγες στέρνες, άδειες κι αυτές, που ηχούν και που τις προσκυνούμε.

Ήχος στεκάμενος κούφιος, ίδιος με τη μοναξιά μας

ίδιος με την αγάπη μας, ίδιος με τα σώματά μας.

Μας φαίνεται παράξενο που κάποτε μπορέσαμε να χτίσουμε

τα σπίτια τα καλύβια και τις στάνες μας.

Κι οι γάμοι μας, τα δροσερά στεφάνια και τα δάχτυλα

γίνουνται αινίγματα ανεξήγητα για την ψυχή μας.

Πώς γεννηθήκαν πώς δυναμώσανε τα παιδιά μας;

Ο τόπος μας είναι κλειστός. Τον κλείνουν

οι δυο μαύρες Συμπληγάδες. * Στα λιμάνια

την Κυριακή σαν κατεβούμε ν’ ανασάνουμε

βλέπουμε να φωτίζουνται στο ηλιόγερμα

σπασμένα ξύλα από ταξίδια που δεν τέλειωσαν

σώματα που δεν ξέρουν πια πώς ν’ αγαπήσουν.

Μυθιστορημα

§§

XXI

Nós que partimos para essa peregrinação

olhamos as estátuas quebradas

esquecemo-nos e falamos que a vida não se assim tão fácil

que a morte tem caminhos inexplorados

e uma justiça própria,

que quando em pé nós morremos

dentro da pedra irmanados

unidos com a dureza e a fraqueza,

os velhos mortos fugiram do círculo e ressuscitaram

e sorriem em meio a uma estranha calma.

.......................................................................... De Estória Mítica

ΚΑ΄

Εμείς που ξεκινήσαμε για το προσκύνημα τούτο

κοιτάξαμε τα σπασμένα αγάλματα

ξεχαστήκαμε και είπαμε πως δε χάνεται η ζωή τόσο εύκολα

πως έχει ο θάνατος δρόμους ανεξερεύνητους

και μια δική του δικαιοσύνη·

πως όταν εμείς ορθοί στα πόδια μας πεθαίνουμε

μέσα στην πέτρα αδερφωμένοι

ενωμένοι με τη σκληρότητα και την αδυναμία,

οι παλαιοί νεκροί ξεφύγαν απ’ τον κύκλο και αναστήθηκαν

και χαμογελάνε μέσα σε μια παράξενη ησυχία.

Μυθιστορημα

****

A Imagem do Destino

“Lendas inscritas no coração nosso

Como uma escuna de prata
Oferecida aos ícones de uma
Capela vazia, em Julho, na ilha”
G.S

A imagem do Destino marca o

Nascimento de uma criança e

O vento rodopia com as estrelas numa

Noite escura em Fevereiro, com as

Rezadeiras subindo escadas que rangem como

Os galhos das videiras nuas nesse jardim.

Sobre o berço, a imagem do Destino e seu

Véu negro, sorrindo misterioso com os olhos cerrados e

Um peito branco tal qual leite, enquanto a porta

Se abre bruscamente e o capitão

Açoitado por Mar e Espuma

Joga o casaco no baú escurecido.

Esses rostos e as circunstancias o perseguem

Enquanto você espalha as redes na orla

Enquanto as ondas sobem e você navega nessa praia larga

Ou em qualquer mar

Ou qualquer golfo que definem a batalha dos dias

E o júbilo sereno que desvelam.

Mas agora eu não consigo mais decifrá-lo,

Nem saber porque o acorrentam à mentira, ou

Porque o furam com essa lança ou porque o

Separam de quem você ama e viu sua partida com

Os olhos arregalados e sem conseguir falar enquanto

Lhe tiravam o Mar, a Luz, o céu aberto, e o pão.

Porque nos deixamos cair nesse

Poço de medo, meu amigo?

Não era essa a nossa sina. E não estava

Escrito em nossas mãos. Nossas mãos.

Nunca compramos ou Vendemos tal produto.

E quem foi esse que, pelas costas, apunhalou nosso carinho?

Não pergunte meu caro. Três cavalos vermelhos com os

Olhos vendados trotam em torno de ossadas humanas.

Não pergunte amigo. Espere. O sangue,

O sangue ressuscitará numa bela manhã, como

São Jorge, o Guerreiro, para cravar o Dragão maldito

Sobre a terra com sua lança incandescente.

.............................................................................. De Diários de Bordo II

Η μορφή της Μοίρας

Ιστορισμένα παραμύθια στην καρδιά μας
σαν ασημένια σκούνα μπρος στο τέμπλο
μιας άδειας εκκλησιάς, Ιούλιο στο νησί.
Γ. Σ.

Η μορφή της μοίρας πάνω απ’ τη γέννηση ενός παιδιού,

γύροι των άστρων κι ο άνεμος μια σκοτεινή βραδιά του Φλεβάρη,

γερόντισσες με γιατροσόφια ανεβαίνοντας τις σκάλες που τρίζουν

και τα ξερά κλωνάρια της κληματαριάς ολόγυμνα στην αυλή.

Η μορφή πάνω απ’ την κούνια ενός παιδιού μιας μοίρας μαυρομαντιλούσας

χαμόγελο ανεξήγητο και βλέφαρα χαμηλωμένα και στήθος άσπρο σαν το γάλα

κι η πόρτα που άνοιξε κι ο καραβοκύρης θαλασσοδαρμένος

πετώντας σε μια μαύρη κασέλα το βρεμένο σκουφί του.

Αυτά τα πρόσωπα κι αυτά τα περιστατικά σ’ ακολουθούσαν

καθώς ξετύλιγες το νήμα στην ακρογιαλιά για τα δίχτυα

κι όταν ακόμη αρμενίζοντας δευτερόπριμα κοίταζες το λάκκο των κυμάτων·

σ’ όλες τις θάλασσες, σ’ όλους τους κόρφους

ήταν μαζί σου, κι ήταν η δύσκολη ζωή κι ήταν η χαρά.

Τώρα δεν ξέρω να διαβάσω παρακάτω,

γιατί σε δέσαν με τις αλυσίδες, γιατί σε τρύπησαν με τη λόγχη,

γιατί σε χώρισαν μια νύχτα μέσα στο δάσος από τη γυναίκα

που κοίταζε στυλώνοντας τα μάτια και δεν ήξερε καθόλου να μιλήσει,

γιατί σου στέρησαν το φως το πέλαγο το ψωμί.

Πώς πέσαμε, σύντροφε, μέσα στο λαγούμι του φόβου;

Δεν ήταν της δικής σου μοίρας, μήτε της δικής μου τα γραμμένα,

ποτές μας δεν πουλήσαμε μήτε αγοράσαμε τέτοια πραμάτεια·

ποιός είναι εκείνος που προστάζει και σκοτώνει πίσω από μας;

Άφησε μη ρωτάς· τρία κόκκινα άλογα στ’ αλώνι

γυρίζουν πάνω σ’ ανθρώπινα κόκαλα κι έχουν τα μάτια δεμένα,

άφησε μη ρωτάς, περίμενε· το αίμα, το αίμα

ένα πρωί θα σηκωθεί σαν τον αϊ-Γιώργη τον καβαλάρη

για να καρφώσει με το κοντάρι πάνω στο χώμα το δράκοντα.

1η Οχτώβρη 1941

- George Seferis [tradução Marcílio Farias]. In: In: George Seferis: A imagem do destino. Blog Falas ao Acaso, 9 de abril 2018.

****

Yannis Psychopaidis - Portrait of George Seferis, 2000

GIORGOS SEFÉRIS - POEMAS - TRADUÇÕES PORTUGUESAS

A Folha do Choupo

Tremia tanto que o vento a levou

tremia tanto como não a levaria o vento

lá longe

um mar

lá longe

uma ilha ao sol

e as mãos apertando os remos

morrendo no momento em que o porto apareceu

e os olhos fechados

em anémonas do mar.

Tremia tanto tanto

procurei-a tanto tanto

na cisterna com os eucaliptos

na primavera e no verão

em todas as nuas florestas

meu deus procurei-a.

Το φύλλο της λεύκας

Έτρεμε τόσο που το πήρε ο άνεμος

έτρεμε τόσο πώς να μην το πάρει ο άνεμος

πέρα μακριά

μια θάλασσα

πέρα μακριά

ένα νησί στον ήλιο

και τα χέρια σφίγγοντας τα κουπιά

πεθαίνοντας την ώρα που φάνηκε το λιμάνι

και τα μάτια κλειστά

σε θαλασσινές ανεμώνες.

Έτρεμε τόσο πολύ

το ζήτησα τόσο πολύ

στη στέρνα με τους ευκαλύπτους

την άνοιξη και το φθινόπωρο

σ’ όλα τα δάση γυμνά

θεέ μου το ζήτησα.

- Giorgos Seferis, em "Poemas Escolhidos de Giorgos Seferis". [tradução Joaquim Manuel Magalhães e Nikos Pratsinis]. Lisboa: Relógio D'Água, 1993.

§§

Helena

«Os rouxinóis nom te deixam dormir em Platres»

Esquivo rouxinol, na palpitaçom da folhagem,

tu que ofereces o orvalho musical da floresta

aos corpos separados e as almas

daqueles que sabem nom vam voltar.

Voz cega que facteias na memória anoitecida

passos e gestos - nom me atreveria a dizer beijos -

e a amargura encapelada da escrava em fúria.

«Os rouxinois nom te deixam dormir em Platres»

Que é Platres? Quem é que conhece esta ilha?

Vivi a minha vida ouvindo nomes nunca ouvidos antes:

novos sítios, novas loucuras dos homens

ou dos deuses;

....................é o meu destino que ondeia

entre a derradeira espada dum Ajax

e umha outra Salamina

que me trouxe aqui a esta costa.

....................................................... A lua

ergueu-se do mar como Afrodite;

cobriu as estrelas do Sagitário, agora vai encontrar

o coraçom do Escorpiom, e muda todas as cousas.

Onde está a verdade?

Também eu era sagitário na guerra;

a minha sina, a de algum que nom acertou.

Rouxinol cantador,

numha noite como esta na beira mar de Proteu

as escravas de Esparta ouviram-te e soltaram o pranto

e entre elas? quem o diria? Helena!

Aquela que andámos a perseguir ao longo de anos junto ao Escaramandro

Estava ali, nos lábios do deserto; toquei-lhe, falou-me:

«Nom é verdade, nom é verdade», gritava.

«Nom entrei no barco de proa azul.

Nunca piseia a valerosa Tróia».

Com fundos panos atando-lhe os seios, o sol nos cabelos, e

essa estatura

sombras e sorrisos por toda ela

nos ombros nas coxas no joelhos;

pele viva, e os olhos

com grandes pálpebras

estava ali, na margem de um delta.

.......................................................E em Tróia?

Nada em Tróia? umha imagem.

Assim o quiseram os deuses.

E París, deitava-se com umha sombra como se fosse umha criatura autêntica;

e andámos a massacrar-nos nós por Helena durante dez anos

Grande dor tinha caído sobre a Grécia.

Tantos corpos atirados

às fauces do mar às fauces da terra;

tantas almas

dadas como trigo às moas.

E os rios incham na lama o sangue

por umha ondulaçom de linho umha nuvem

um sobressalto de borboleta umha pena de cisne

por umha camisa variz, por umha Helena.

........................E o irmão?

Rouxinol, rouxinol, rouxinol,

que é um deus? que é um nom deus?

«Os rouxinóis nom te deixam dormir em Platres»

Pássaro lacrimoso

.................... em Chipre, a beijada polo mar

designada para me lembrar a pátria,

acostei sozinho com esta lenda,

se é verdade ser isto umha lenda,

se é verdade que os humanos nom vam retomar

a antiga perfídia dos Deuses;

....................................................se é verdade

que um otro Teucro, anos depois,

o um Ajax, ou Príamo ou Hécuba

viu um Escamandro transbordar cadáveres,

nom têm por destino ouvir

mensageiros que vêm dizer-lhe

que tanta dor tanta vida

foram para o abismo

por umha camisa vazia por umha Helena.

Ελένη

«Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες».

Αηδόνι ντροπαλό, μες στον ανασασμό των φύλλων,

συ που δωρίζεις τη μουσική δροσιά του δάσους

στα χωρισμένα σώματα και στις ψυχές

αυτών που ξέρουν πως δε θα γυρίσουν.

Τυφλή φωνή, που ψηλαφείς μέσα στη νυχτωμένη μνήμη

βήματα και χειρονομίες· δε θα τολμούσα να πω φιλήματα·

και το πικρό τρικύμισμα της ξαγριεμένης σκλάβας.

«Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες».

Ποιές είναι οι Πλάτρες; Ποιός το γνωρίζει τούτο το νησί;

Έζησα τη ζωή μου ακούγοντας ονόματα πρωτάκουστα:

καινούριους τόπους, καινούριες τρέλες των ανθρώπων

ή των θεών·

.................... η μοίρα μου που κυματίζει

ανάμεσα στο στερνό σπαθί ενός Αίαντα

και μιαν άλλη Σαλαμίνα

μ’ έφερε εδώ σ’ αυτό το γυρογιάλι.

...................................................... Το φεγγάρι

βγήκε απ’ το πέλαγο σαν Αφροδίτη·

σκέπασε τ’ άστρα του Τοξότη, τώρα πάει νά βρει

την καρδιά του Σκορπιού, κι όλα τ’ αλλάζει.

Πού είν’ η αλήθεια;

Ήμουν κι εγώ στον πόλεμο τοξότης·

το ριζικό μου, ενός ανθρώπου που ξαστόχησε.

Αηδόνι ποιητάρη,

σαν και μια τέτοια νύχτα στ’ ακροθαλάσσι του Πρωτέα

σ’ άκουσαν οι σκλάβες Σπαρτιάτισσες κι έσυραν το θρήνο,

κι ανάμεσό τους —ποιός θα το ’λεγε— η Ελένη!

Αυτή που κυνηγούσαμε χρόνια στο Σκάμαντρο.

Ήταν εκεί, στα χείλια της ερήμου· την άγγιξα, μου μίλησε:

«Δεν είν’ αλήθεια, δεν είν’ αλήθεια» φώναζε.

«Δεν μπήκα στο γαλαζόπλωρο καράβι.

Ποτέ δεν πάτησα την αντρειωμένη Τροία».

Με το βαθύ στηθόδεσμο, τον ήλιο στα μαλλιά, κι αυτό το ανάστημα

ίσκιοι και χαμόγελα παντού

στους ώμους στους μηρούς στα γόνατα·

ζωντανό δέρμα, και τα μάτια

με τα μεγάλα βλέφαρα,

ήταν εκεί, στην όχθη ενός Δέλτα.

............................................Και στην Τροία;

Τίποτε στην Τροία — ένα είδωλο.

Έτσι το θέλαν οι θεοί.

Κι ο Πάρης, μ’ έναν ίσκιο πλάγιαζε σα νά ηταν πλάσμα ατόφιο·

κι εμείς σφαζόμασταν για την Ελένη δέκα χρόνια.

Μεγάλος πόνος είχε πέσει στην Ελλάδα.

Τόσα κορμιά ριγμένα

στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης·

τόσες ψυχές

δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι.

Κι οι ποταμοί φουσκώναν μες στη λάσπη το αίμα

για ένα λινό κυμάτισμα για μια νεφέλη

μιας πεταλούδας τίναγμα το πούπουλο ενός κύκνου

για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη.

Κι ο αδερφός μου;

............................... Αηδόνι αηδόνι αηδόνι,

τ’ είναι θεός; τί μη θεός; και τί τ’ ανάμεσό τους;

«Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες».

Δακρυσμένο πουλί,

............................. στην Κύπρο τη θαλασσοφίλητη

που έταξαν για να μου θυμίζει την πατρίδα,

άραξα μοναχός μ’ αυτό το παραμύθι,

αν είναι αλήθεια πως αυτό ειναι παραμύθι,

αν είναι αλήθεια πως οι ανθρώποι δε θα ξαναπιάσουν

τον παλιό δόλο των θεών·

....................................... αν είναι αλήθεια

πως κάποιος άλλος Τεύκρος, ύστερα από χρόνια,

ή κάποιος Αίαντας ή Πρίαμος ή Εκάβη

ή κάποιος άγνωστος, ανώνυμος, που ωστόσο

είδε ένα Σκάμαντρο να ξεχειλάει κουφάρια,

δεν το ’χει μες στη μοίρα του ν’ ακούσει

μαντατοφόρους που έρχουνται να πούνε

πως τόσος πόνος τόση ζωή

πήγαν στην άβυσσο

για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη.

- Giorgos Seferis, em "Poemas Escolhidos de Giorgos Seferis". [tradução Joaquim Manuel Magalhães e Nikos Pratsinis]. Lisboa: Relógio D'Água, 1993.

§§

Negação

Na praia do mar, bem guardada,

branca pomba, ao mei’dia,

a sede que a gente sentia

– e a água salgada!

Escrevemos o nome dela

na loura areia lisa,

mas ao de leve sopra a brisa

e a escrita já se vela.

Com que alma e força desmedida

com que chama e paixão,

levámos nossa vida, em vão!

E mudámos de vida!

......................................................................... De Strofi, 1931

Άρνηση

Στο περιγιάλι το κρυφό

κι άσπρο σαν περιστέρι

διψάσαμε το μεσημέρι·

μα το νερό γλυφό.

Πάνω στην άμμο την ξανθή

γράψαμε τ’ όνομά της·

ωραία που φύσηξεν ο μπάτης

και σβήστηκε η γραφή.

Με τί καρδιά, με τί πνοή,

τί πόθους και τί πάθος

πήραμε τη ζωή μας· λάθος!

κι αλλάξαμε ζωή.

Στροφη, 1931

- Giorgos Seferis, em "Poemas Escolhidos de Giorgos Seferis". [tradução Joaquim Manuel Magalhães e Nikos Pratsinis]. Lisboa: Relógio D'Água, 1993.

§§

Eurípedes, ateniense

Envelheceu entre o fogo de Troia

e as pedreiras da Sicília.

Gostava das cavernas no areal e dos desenhos

............... do mar.

Viu as veias dos homens

como rede dos deuses, onde nos apanham como às alimárias;

tentou rompê-la.

Era sibilino, seus amigos poucos;

veio o tempo em que os cães o devoraram.

Εὐριπίδης, Ἀθηναῖος

Γέρασε ἀνάμεσα στὴ φωτιὰ τῆς Τροίας

καὶ στὰ λατομεῖα τῆς Σικελίας.

Τοῦ ἄρεσαν οἱ σπηλιὲς στὴν ἀμμουδιὰ κι οἱ ζωγραφιὲς

........... τῆς θάλασσας.

Εἶδε τὶς φλέβες τῶν ἀνθρώπων

σὰν ἕνα δίχτυ τῶν θεῶν, ὅπου μᾶς πιάνουν σὰν τ᾿ ἀγρίμια·

προσπάθησε νὰ τὸ τρυπήσει.

Ἦταν στρυφνός, οἱ φίλοι του ἦταν λίγοι·

ἦρθε ὁ καιρὸς καὶ τὸν σπαράξαν τὰ σκυλιά.

- Giorgos Seferis, em "Poemas Escolhidos de Giorgos Seferis". [tradução Joaquim Manuel Magalhães e Nikos Pratsinis]. Lisboa: Relógio D'Água, 1993.

§§

Inscrição tumular

As brasas dentro do nevoeiro

eram rosas enraizadas no teu coração

e a cinza cobria o teu rosto

todas as manhãs.

Desfolhando sombras de ciprestes

partiste no verão a seguir.

Επιτύμβιο

Τα κάρβουνα μες στην ομίχλη

ήτανε ρόδα ριζωμένα στην καρδιά σου

κι η στάχτη σκέπαζε το πρόσωπό

σου κάθε πρωί.

Μαδώντας ίσκιους από κυπαρίσσια

έφυγες τ’ άλλο καλοκαίρι.

- Giorgos Seferis, em "Poemas Escolhidos de Giorgos Seferis". [tradução Joaquim Manuel Magalhães e Nikos Pratsinis]. Lisboa: Relógio D'Água, 1993.

§§

O velho

Passaram tantos rebanhos tantos pobres

e ricos cavaleiros, outros

das aldeias distantes passaram

a noite nas valetas da estrada

acenderam fogueiras contra os lobos, vês

a cinza? Negrejantes círculos cicatrizados.

Está cheio de marcas como a estrada.

Ao poço seco mais acima atiravam os cães

com raiva, não tem olhos está cheio

de marcas e é leve; o vento sopra;

não distingue nada conhece tudo,

bainha vazia de cigarra em árvore oca

não tem olhos nem nas mãos, conhece

a alba e o oceano conhece as estrelas

o sangue delas não o alimenta, nem sequer

está morto, não tem tribo não morrerá

esquecê-lo-ão simplesmente, nem sequer antepassado.

As unhas cansadas nos seus dedos

escrevem cruzes sobre lembranças podres

enquanto o turvo vento sopra. Está a nevar.

Vi a geada em redor dos rostos

vi os lábios húmidos as lágrimas geladas

no canto dos olhos, vi a linha

de dor junto das narinas e o esforço

nas raízes da mão, vi o corpo a acabar.

Nem solidão tem esta sombra amarrada

a um pau que secou que não verga

não se baixa para se deitar, não pode;

o sono espalharia as suas articulações

pelas mãos das crianças para brincarem.

Ordena como os ramos mortos

que se partem quando anoitece e o vento

acorda dentre os barrancos

ordena às sombras dos homens

não ao homem dentro da sombra

que não ouve excepto a voz baixa

da terra e do mar aí onde se juntam

à voz do destino. Está completamente de pé

na margem, entre novelos de ossos

entre pilhas de folhas amarelas:

gaiola vazia esperando

pela hora do fogo.

.................................................................. Drénòvô, fevereiro 1937

Ο γέρος

Πέρασαν τόσα κοπάδια τόσοι φτωχοί

και πλούσιοι καβαλάρηδες, άλλοι

από τα μακρινά χωριά είχαν μείνει

τη νύχτα στα χαντάκια της δημοσιάς

άναψαν φωτιές για τους λύκους, βλέπεις

τη στάχτη; Μαυριδεροί κύκλοι επουλωμένοι.

Είναι γεμάτος σημάδια σαν το δρόμο.

Στο ξεροπήγαδο πιο πάνω ρίχναν τα λυσσασμένα

σκυλιά, δεν έχει μάτια είναι γεμάτος

σημάδια κι αλαφρύς· φυσά ο αγέρας·

δεν ξεχωρίζει τίποτε ξέρει τα πάντα,

άδειο θηκάρι τζίτζικα σε κούφιο δέντρο

δεν έχει μάτια μήτε στα χέρια, ξέρει

την αυγή και το δείλι ξέρει τ’ αστέρια

το αίμα τους δεν τον θρέφει, μήτε νεκρός

δεν είναι, δεν έχει φυλή δε θα πεθάνει

θα τον ξεχάσουν έτσι, μήτε πρόγονος.

Τα κουρασμένα νύχια στα δάχτυλά του

γράφουν σταυρούς πάνω σε σάπιες θύμησες

καθώς φυσά ο αγέρας θολός. Χιονίζει.

Είδα την πάχνη γύρω στα πρόσωπα

είδα τα χείλια υγρά τα δάκρυα παγωμένα

στην κόχη του ματιού, είδα τη γραμμή

του πόνου πλάι στα ρουθούνια και την προσπάθεια

στις ρίζες του χεριού, είδα το σώμα να τελειώνει.

Δεν είναι μόνος ο ίσκιος αυτός δεμένος

σ’ ένα στεγνό ραβδί που δε λυγίζει

δε σκύβει να πλαγιάσει, δεν μπορεί·

ο ύπνος θα σκόρπιζε τις κλείδωσές του

στα χέρια των παιδιών να παίξουν.

Προστάζει σαν τους πεθαμένους κλώνους

που σπάνε όταν νυχτώνει και ξυπνά

ο αγέρας μες στις λαγκαδιές

προστάζει τους ίσκιους των ανθρώπων

όχι τον άνθρωπο μέσα στον ίσκιο

που δεν ακούει παρά τη χαμηλή φωνή

της γης και του πελάγου εκεί που σμίγουν

της μοίρας τη φωνή. Στέκεται ολόρθος

στην όχθη, μέσα σε κουβάρια κόκαλα

μέσα σε στοίβες κίτρινα φύλλα:

άδειο κλουβί προσμένοντας

την ώρα της φωτιάς.

Ντρένοβο, Φλεβάρης 1937

- Giorgos Seferis, em "Poemas Escolhidos de Giorgos Seferis". [tradução Joaquim Manuel Magalhães e Nikos Pratsinis]. Lisboa: Relógio D'Água, 1993.

§§

A casa perto do mar

As casas que tive tiraram-mas. Calhou

que fossem anos nefastos guerras desolações expatriamentos;

por vezes o caçador encontra as aves de passagem

por vezes não as encontra; a caça

era boa no meu tempo, os chumbos apanharam muitos;

os outros vagueiam ou enlouquecem nos refúgios.

Não me fales do rouxinol nem da cotovia

nem da pequena arvéola

que escreve algarismos na luz com a sua cauda;

não sei muito de casas

sei que têm a sua tribo, mais nada.

novas ao princípio, como as crianças de colo

que brincam nos jardins como as franjas do sol,

bordam coloridas persianas e brilhantes

portas sobre o dia;

quando o arquitecto acaba mudam,

enrugam ou sorriem ou mesmo teimam

com os que ficaram com os que partiram

com outros que voltariam se pudessem

os que se perderam, agora que o mundo

se tornou num imenso hotel.

Não sei muito de casas,

lembro-me da sua alegria e da sua tristeza

às vezes quando paro; mesmo

às vezes, perto do mar, em câmaras nuas

com uma cama de ferro sem nada meu

olhando a aranha nocturna cismo

que alguém se prepara para vir, que o enfeitam

com roupa branca e negra com jóias multicores

e em seu redor falam baixo damas veneráveis

cabelos cinzentos e rendado escuro,

que se prepara para vir e despedir-se de mim;

ou, uma mulher com pestanas em hélice talhe profundo

voltando de portos meridionais,

Esmirna Rodes Siracusa Alexandria,

de cidades fechadas com as quentes persianas,

com perfumes de frutos de ouro e com ervas mágicas,

que sobe os degraus sem ver

os que adormeceram debaixo das escadas.

Sabes as casas teimam facilmente, quando as despes.

Α' Το σπίτι κοντά στη θάλασσα

Τα σπίτια που είχα μου τα πήραν. Έτυχε

να 'ναι τα χρόνια δίσεχτα• πολέμοι χαλασμοί ξενιτεμοί•

κάποτε ο κυνηγός βρίσκει τα διαβατάρικα πουλιά

κάποτε δεν τα βρίσκει• το κυνήγι

ήταν καλό στα χρόνια μου, πήραν πολλούς τα σκάγια•

οι άλλοι γυρίζουν ή τρελαίνουνται στα καταφύγια.

Μη μου μιλάς για τ' αηδόνι μήτε για τον κορυδαλλό

μήτε για τη μικρούλα σουσουράδα

που γράφει νούμερα στο φως με την ουρά της•

δεν ξέρω πολλά πράγματα από σπίτια

ξέρω πως έχουν τη φυλή τους, τίποτε άλλο.

Καινούργια στην αρχή, σαν τα μωρά

που παίζουν στα περβόλια με τα κρόσσια του ήλιου,

κεντούν παραθυρόφυλλα χρωματιστά και πόρτες

γυαλιστερές πάνω στη μέρα•

όταν τελειώσει ο αρχιτέκτονας αλλάζουν,

ζαρώνουν ή χαμογελούν ή ακόμη πεισματώνουν

μ' εκείνους που έμειναν μ' εκείνους που έφυγαν

μ' άλλους που θα γυρίζανε αν μπορούσαν

ή που χαθήκαν, τώρα που έγινε

ο κόσμος ένα απέραντο ξενοδοχείο.

Δεν ξέρω πολλά πράγματα από σπίτια,

θυμάμαι τη χαρά τους και τη λύπη τους

καμιά φορά, σα σταματήσω• ακόμη

καμιά φορά, κοντά στη θάλασσα, σε κάμαρες γυμνές

μ' ένα κρεβάτι σιδερένιο χωρίς τίποτε δικό μου

κοιτάζοντας τη βραδινήν αράχνη συλλογιέμαι

πως κάποιος ετοιμάζεται να 'ρθει, πως τον στολίζουν

μ' άσπρα και μαύρα ρούχα με πολύχρωμα κοσμήματα

και γύρω του μιλούν σιγά σεβάσμιες δέσποινες

γκρίζα μαλλιά και σκοτεινές δαντέλες,

πως ετοιμάζεται να 'ρθει να μ' αποχαιρετήσει•

ή, μια γυναίκα ελικοβλέφαρη βαθύζωνη

γυρίζοντας από λιμάνια μεσημβρινά,

Σμύρνη Ρόδο Συρακούσες Αλεξάντρεια,

από κλειστές πολιτείες σαν τα ζεστά παραθυρόφυλλα,

με αρώματα χρυσών καρπών και βότανα,

πως ανεβαίνει τα σκαλιά χωρίς να βλέπει

εκείνους που κοιμήθηκαν κάτω απ' τη σκάλα.

Ξέρεις τα σπίτια πεισματώνουν εύκολα, σαν τα γυμνώσεις.

- Giorgos Seferis, em "Poemas Escolhidos de Giorgos Seferis". [tradução Joaquim Manuel Magalhães e Nikos Pratsinis]. Lisboa: Relógio D'Água, 1993.

§§

Siroco 7 levante

............................ A.D.I. Antòníu

Coisas que mudaram a forma do nosso rosto

mais fundo que o pensamento e mais

nossas tal como o sangue e mais

afundaram no brasido do meio-dia

por detrás dos mastros.

Entre as cadeias e as ordens

ninguém se lembra.

Os outros dias as outras noites

corpos, dor e prazer

a amargura da nudez humana despedaçada

mais baixa que as plantas do pimento por caminhos de poeira

com tantas fascinações e tantos símbolos

no último ramo;

na sombra do grande barco

sombra a memória.

As mãos que nos tocaram não nos pertencem, apenas

mais fundo, quando as rosas escurecem,

um ritmo na sombra do monte, grilos

humedece o nosso silêncio dentro da noite

procurando o sono do mar

deslizando para o sono do mar.

Na sombra do grande barco

quando rangeu o cabrestante

deixei o afecto aos agiotas.

Pélion, 19 de Agosto de 1935

Σιρόκο 7 Λεβάντε

............................ Στον Δ. Ι. Αντωνίου

Πράγματα που αλλάξαν τη μορφή μας

βαθύτερα απ’ τη σκέψη και περισσότερο

δικά μας όπως το αίμα και περισσότερο

βυθίσανε στην κάψα του μεσημεριού

πίσω από τα κατάρτια.

Μέσα στις αλυσίδες και στις προσταγές

κανείς δε θυμάται.

Οι άλλες μέρες οι άλλες νύχτες

σώματα, πόνος και ηδονή

η πίκρα της ανθρώπινης γύμνιας κομματιασμένη

πιο χαμηλή κι από τις πιπεριές σε σκονισμένους δρόμους

και τόσες γοητείες και τόσα σύμβολα

στο τελευταίο κλωνάρι·

στον ίσκιο του μεγάλου καραβιού

ίσκιος η μνήμη.

Τα χέρια που μας άγγιξαν δε μας ανήκουν, μόνο

βαθύτερα, όταν σκοτεινιάζουν τα τριαντάφυλλα

ένας ρυθμός στον ίσκιο του βουνού, τριζόνια

νοτίζει τη σιωπή μας μες στη νύχτα

γυρεύοντας τον ύπνο του πελάγου

γλιστρώντας προς τον ύπνο του πελάγου.

Στον ίσκιο του μεγάλου καραβιού

την ώρα που σφύριξε ο εργάτης

άφησα τη στοργή στους αργυραμοιβούς.

Πήλιο, 19 Αυγούστου 1935

- Giorgos Seferis, em "Poemas Escolhidos de Giorgos Seferis". [tradução Joaquim Manuel Magalhães e Nikos Pratsinis]. Lisboa: Relógio D'Água, 1993.

§§

Entre dois momentos amargos…

Entre dois momentos amargos não tens tempo sequer

.............para respirar

entre o teu rosto e o teu rosto

uma terna forma de rosto de criança inscreve-se e apaga-se.

[Ανάμεσα σε δυο πικρές στιγμές...]

Ανάμεσα σε δυο πικρές στιγμές δεν έχεις καιρό μήτε

.............ν’ ανασάνεις

ανάμεσα στο πρόσωπό σου και στο πρόσωπό σου

μια τρυφερή μορφή παιδιού γράφεται και σβήνει.

- Giorgos Seferis, em "Poemas Escolhidos de Giorgos Seferis". [tradução Joaquim Manuel Magalhães e Nikos Pratsinis]. Lisboa: Relógio D'Água, 1993.

§§

Flores do rochedo

Flores do rochedo diante do mar verde

com veias que me lembravam outros amores

ao brilharem na lenta queda de gotas,

flores do rochedo semblantes

que vieram quando ninguém falava e me falaram

que me deixaram tocá-los depois do silêncio

entre pinheiros loendros e plátanos.

Ἄνθη τῆς πέτρας

Ἄνθη τῆς πέτρας μπροστὰ στὴν πράσινη θάλασσα

μὲ φλέβες ποὺ μοῦ θύμιζαν ἄλλες ἀγάπες

γυαλίζοντας στ᾿ ἀργὸ ψιχάλισμα,

ἄνθη τῆς πέτρας φυσιογνωμίες

ποὺ ἦρθαν ὅταν κανένας δὲ μιλοῦσε καὶ μοῦ μίλησαν

ποὺ μ᾿ ἄφησαν νὰ τὶς ἀγγίξω ὕστερ᾿ ἀπ᾿ τὴ σιωπὴ

μέσα σε πεῦκα σὲ πικροδάφνες καὶ σὲ πλατάνια.

- Giorgos Seferis, em "Poemas Escolhidos de Giorgos Seferis". [tradução Joaquim Manuel Magalhães e Nikos Pratsinis]. Lisboa: Relógio D'Água, 1993.

§§

O anjo

há três anos atentos o esperávamos

olhando muito perto

os pinheiros a rebentação e as estrelas.

Unindo o gume do arado ou a quilha do barco

procurávamos encontrar de novo a primeira semente

para que recomeçasse o drama antiquíssimo.

Voltámos quebrados a nossas casas

com membros lassos, com a boca decrépita

pelo sabor da ferrugem e da ressalga.

Quando despertámos viajámos para norte, alheios

afundados dentro de névoas das asas imaculadas dos cisnes que nos feriam.

Nas noites de inverno enlouquecia-nos o vento forte do levante

Nos verões perdíamo-nos dentro da agonia do dia que não conseguia expirar.

Trouxemos connosco

estes relevos de uma arte humilde.

.......................................................................... De Estória Mítica

Α΄

Τον άγγελο

τον περιμέναμε προσηλωμένοι τρία χρόνια

κοιτάζοντας πολύ κοντά

τα πεύκα το γιαλό και τ’ άστρα.

Σμίγοντας την κόψη τ’ αλετριού ή του καραβιού την καρένα

ψάχναμε να βρούμε πάλι το πρώτο σπέρμα

για να ξαναρχίσει το πανάρχαιο δράμα.

Γυρίσαμε στα σπίτια μας τσακισμένοι

μ’ ανήμπορα μέλη, με το στόμα ρημαγμένο

από τη γέψη της σκουριάς και της αρμύρας.

Όταν ξυπνήσαμε ταξιδέψαμε κατά το βοριά, ξένοι

βυθισμένοι μέσα σε καταχνιές από τ’ άσπιλα φτερά των κύκνων που μας πληγώναν.

Τις χειμωνιάτικες νύχτες μας τρέλαινε ο δυνατός αγέρας της ανατολής

τα καλοκαίρια χανόμασταν μέσα στην αγωνία της μέρας που δεν μπορούσε να ξεψυχήσει.

Φέραμε πίσω

αυτά τ’ ανάγλυφα μιας τέχνης ταπεινής.

Μυθιστορημα

- Giorgos Seferis, em "Poemas Escolhidos de Giorgos Seferis". [tradução Joaquim Manuel Magalhães e Nikos Pratsinis]. Lisboa: Relógio D'Água, 1993.

***

DOS 16 HAICAIS

Τouto to akariaion…

MARCO AURÉLIO

Pingue no lago

uma só gota de vinho

e o sol se apaga.

No jardim do museu

Cadeiras vazias

as estátuas voltaram

para outro museu.

Será esta voz

de amigos nossos, mortos,

ou fonógrafo?

Profundamente

pensativos os seios dela

no espelho.

Jovem parca

Mulher desnuda.

Estava, a romã que abria

cheia de estrelas.

Onde hás de juntar

os mil e um pedaços

de cada homem?

Rota infrutífera

Que há com o timão?

A barca dá giros. Nem

uma gaivota.

Erínia enferma

Não tem olhos.

A serpente que agarrou

devora-lhe as mãos

Esta coluna

tem um furo, vês

Perséfone?

O mundo se afunda

cuidado, vai deixar-te

só sob o sol

Escreves:

a tinta diminuiu,

o mar está crescendo.

ΔΕΚΑΕΞΙ ΧΑΪΚΟΥ

Τοῦτο τὸ ἀκαριαῖον…

ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ

Α΄

Στάξε στη λίμνη

μόνο μια στάλα κρασί

και σβήνει ο ήλιος.

Γ΄

Στον Κήπο του Μουσείου

Άδειες καρέκλες

τ’ αγάλματα γυρίσαν

στ’ άλλο μουσείο.

Δ΄

Να ’ναι η φωνή

πεθαμένων φίλων μας

ή φωνογράφος;

ΣΤ΄

Συλλογισμένο

το στήθος της βαρύ

μες στον καθρέφτη.

Θ΄

Νέα Μοίρα

Γυμνή γυναίκα

το ρόδι που έσπασε ήταν

γεμάτο αστέρια.

ΙΑ΄

Πού να μαζεύεις

τα χίλια κομματάκια

του κάθε ανθρώπου.

ΙΒ΄

Άγονος Γραμμή

Το δοιάκι τί έχει;

Η βάρκα γράφει κύκλους

κι ούτε ένας γλάρος

ΙΓ΄

Άρρωστη Ερινύς

Δεν έχει μάτια

τα φίδια που κρατούσε

της τρων τα χέρια.

ΙΔ΄

Τούτη η κολόνα

έχει μια τρύπα, βλέπεις

την Περσεφόνη;

ΙΕ΄

Βουλιάζει ο κόσμος

κρατήσου, θα σ’ αφήσει

μόνο στον ήλιο.

ΙΣΤ΄

Γράφεις·

το μελάνι λιγόστεψε

η θάλασσα πληθαίνει.

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995.

****

V. Nijinsk

Apareceu enquanto eu contemplava as brasas da lareira. Trazia nas mãos uma grande caixa de fósforos. Mostrou-a a mim como um desses prestidigitadores que tira um ovo do nariz da pessoa ao nosso lado. Riscou um fósforo, deitou fogo à caixa, desapareceu atrás da chama gigantesca e reapareceu em pé diante de mim. Lembro-me do seu sorriso carmesim e dos seus olhos vítreos. Na rua um acordeom martelava sem parar a mesma nota. Não sei dize como ele estava vestido. Fez-me pensar com insistência num cipreste púrpura. A pouco e pouco seus braços foram-se afastando em cruz do corpo estendido. De onde tinham acorrido tantos pássaros? Dir-se-ia que ele os ocultava sob as asas. Esvoaçavam tontos, num arrebatamento desasado; chocavam-se contra as paredes, contra as vidraças do aposente estreito, e tombavam ao chão como se feridos. Eu sentia crescer-me sob os pés um cálido tapete de plumas e latejos. Olhava-o com uma estranha febre que me dominava o corpo qual sangue a circular. Quando ele terminou de erguer os braços, quando as palmas das mãos juntaram-se, deu um salto repentino, como se se tivesse rompido a mola do relógio à minha frente. Bateu no teto que vibrou por inteiro em som de címbalo, estendeu a mão direita, agarrou-se ao fio da lâmpada, soltou-o e começou a desenhar com o próprio corpo, na semipenumbra, o algarismo 8. Esse espetáculo me perturbou e eu cobri o rosto com as mãos. Pus-me a esfregar a escuridão nas pálpebras, enquanto ouvia o acordeom que insistia na mesma nota, até que de súbito parou. Um vento repentino, glacial, atingiu-me. Senti os pés entanguidos. Ao mesmo tempo ouvi o som suave, veludoso, de uma flauta, e imediatamente depois um profundo, rouco estrépito. Abri os olhos. Vi-o de novo no meio do aposento, a ponta dos pés sobre uma esfera cristalina, tendo entre os lábios uma flauta verde, que seus dedos manejavam como se fossem sete mil. Os pássaros voltavam agora à vida numa absurda formação, alçavam-se, juntavam-se num cerrado cortejo a que se podia abraçar, e saíam para a noite pela janela que não sei como estava aberta. Quando já não restava pena alguma, só o odor sufocante de caça, resolvi olhar o rosto. Mas no lugar dele, sobre o corpo púrpura que se diria sem cabeça, avistei com espanto uma máscara de ouro, tal como as encontradas nos túmulos micênicos, com uma barba em ponta que chegava ao pescoço. Quis me levantar. Quando tentei mover-me, um fragor de cataclisma, como se uma pilha de pratos despencasse no meio de uma marcha fúnebre, manteve-me pregado no lugar. Era a máscara. O rosto tornou a aparecer como eu o vira antes, os olhos, o sorriso e algo que eu agora observava pela primeira vez: a branca pele retesada por dois tufos muito pretos que lhe cobriam as orelhas. Tentou saltar, mas já não tinha a mesma agilidade. Creio até que tropeçou num livro acidentalmente caído ao chão e tombou sobre um joelho. Eu o podia agora examinar com atenção. Vi minúsculas gotas de suor porejando-lhe da pele. Eu não conseguia respirar muito bem. Esforcei-me por entender por que seus olhos me tinham parecido tão estranhos. Cerrou-os. Intentou erguer-se, mas era-lhe tremendamente difícil; parecia estar forcejando por reunir as forças, mas sem resultado. Ao contrário, tombou sobre o outro joelho. Eu lhe via a pele branca terrivelmente pálida, de um amarelo de marfim, e os negros cabelos como que sem vida. Conquanto defrontasse um transe de agonia, tinha a impressão de que melhorava, de que vencera algo.

Mal lograra eu recobrar o fôlego e o vi por terra, sumindo-se num pagode verde estampado sobre o meu tapete.

Ε΄. Νιζίνσκι

Παρουσιάστηκε καθώς κοίταζα στο τζάκι μου τ’ αναμμένα κάρβουνα. Κρατούσε στα χέρια ένα μεγάλο κουτί κόκκινα σπίρτα. Μου το ’δειξε σαν τους ταχυδακτυλουργούς που βγάζουν από τη μύτη του διπλανού μας ένα αβγό. Τράβηξε ένα σπίρτο, έβαλε φωτιά στο κουτί, χάθηκε πίσω από μια πελώρια φλόγα, κι ύστερα στάθηκε μπροστά μου. Θυμάμαι το βυσσινί του χαμόγελο και τα γυαλένια του μάτια. Ένα οργανέτο στο δρόμο χτυπούσε ολοένα την ίδια νότα. Δεν ξέρω να πω τί φορούσε. Μ’ έκανε να συλλογίζομαι επίμονα ένα πορφυρό κυπαρίσσι. Σιγά σιγά τα χέρια του άρχισαν να ξεχωρίζουν από το τεντωμένο του κορμί σε σταυρό. Από πού μαζεύτηκαν τόσα πουλιά; Θα ’λεγες πως τα είχε κρυμμένα κάτω από τις φτερούγες του. Πετούσαν αδέξια, παλαβά, με ορμή· χτυπούσαν πάνω στους τοίχους της στενής κάμαρας, πάνω στα τζάμια, και στρώνανε το πάτωμα σα χτυπημένα. Ένιωθα στα πόδια ένα ζεστό στρώμα από πούπουλα και σφυγμούς να φουσκώνει. Τον κοίταζα με μια παράξενη θέρμη που κυρίευε το κορμί μου σαν κυκλοφορία. Όταν τελείωσε να υψώνει τα χέρια, όταν οι παλάμες του άγγιξαν η μια την άλλη, έκανε ένα ξαφνικό πήδημα, σα να είχε σπάσει το ελατήριο του ρολογιού μπροστά μου. Χτύπησε στο ταβάνι που ήχησε μονοκόμματα μ’ έναν ήχο κυμβάλου, τέντωσε το δεξί του χέρι, έπιασε το σύρμα της λάμπας, κουνήθηκε λιγάκι, αφέθηκε, κι άρχισε να γράφει μέσα στο σκοτεινό φως, με το κορμί του, τον αριθμό 8. Το θέαμα αυτό με ζάλισε και σκέπασα με τα δυο μου χέρια το πρόσωπό μου. Έσφιγγα το σκοτάδι πάνω στα βλέφαρά μου, ακούγοντας το οργανέτο που εξακολουθούσε ακόμη στην ίδια νότα κι έπειτα σταμάτησε απότομα. Ένας ξαφνικός αέρας με χτύπησε, παγωμένος. Ένιωσα τα πόδια μου ξυλιασμένα. Άκουσα ακόμη ένα χαμηλό και βελουδένιο ήχο φλογέρας, κι αμέσως έπειτα, ένα στρωτό και παχύ πλατάγισμα. Άνοιξα τα μάτια. Τον είδα πάλι να πατά με τα νύχια σε μια κρουσταλλένια σφαίρα, στη μέση της κάμαρας, κρατώντας στο στόμα ένα αλλόκοτο πράσινο σουραύλι, που το κυβερνούσαν τα δάχτυλά του, σα να ήταν εφτά χιλιάδες. Τα πουλιά τώρα ξαναζωντάνευαν με μια εξωφρενική τάξη, υψωνόντουσαν, σμίγανε, σχηματίζανε μια χοντρή συνοδεία που θα μπορούσες να την αγκαλιάσεις, και βγαίναν προς τη νύχτα, από το παράθυρο, που, δεν ξέρω πώς, βρέθηκε ανοιχτό. Όταν δεν απόμεινε πια ούτε μισή φτερούγα, εκτός από μια πνιγερή μυρωδιά κυνηγιού, αποφάσισα να τον κοιτάξω καταπρόσωπο. Πρόσωπο δεν υπήρχε· πάνω από το πορφυρό κορμί, θα ’λεγες ακέφαλο, καμάρωνε μια μαλαματένια προσωπίδα, από εκείνες που βρέθηκαν στους μυκηναϊκούς τάφους, μ’ ένα μυτερό γένι που άγγιζε την τραχηλιά. Προσπάθησα να σηκωθώ. Δεν είχα κάνει την πρώτη κίνηση, κι ένας κατακλυσμιαίος ήχος, σα να είχαν σωριαστεί μια στοίβα τάσια σε νεκρώσιμο εμβατήριο, με κάρφωσε στη θέση μου. Ήταν η προσωπίδα. Το πρόσωπό του φανερώθηκε πάλι, όπως το είδα στην αρχή, τα μάτια, το χαμόγελο και κάτι που τώρα παρατηρούσα για πρώτη φορά: το λευκό δέρμα τεντωμένο από δυο κατάμαυρα τσουλούφια που το δάγκωναν μπροστά στ’ αφτιά. Δοκίμασε να πηδήξει, μα δεν είχε πια την ευκινησία του την πρώτη. Θαρρώ μάλιστα πως σκόνταψε σ’ ένα βιβλίο πεσμένο κατά τύχη και γονάτισε με το ένα γόνατο. Μπορούσα τώρα να τον κοιτάξω με προσοχή. Έβλεπα τους πόρους στο δέρμα του να βγάζουν ψιλές στάλες ιδρώτα. Κάτι σα λαχάνιασμα με βάραινε. Προσπάθησα να εξηγήσω γιατί τα μάτια του μου είχαν φανεί τόσο περίεργα. Τα ’κλεισε. Έκανε να σηκωθεί, μα θα ήταν τρομερά δύσκολο, γιατί φαινόταν ν’ αγωνίζεται να μαζέψει όλη του τη δύναμη, χωρίς να μπορεί να καταφέρει τίποτε. Απεναντίας γονάτισε και με το άλλο γόνατο. Έβλεπα το άσπρο δέρμα τρομερά χλωμό, προς ένα κίτρινο φιλντισί, και τα μαύρα μαλλιά σαν πεθαμένα. Μολονότι βρισκόμουνα μπροστά σε μιαν αγωνία, είχα το συναίσθημα πως ήμουνα καλύτερα, πως είχα κάτι νικήσει.

Δεν πρόφταξα να ανασάνω και τον είδα, ολότελα πεσμένο χάμω, να βυθίζεται μέσα σε μια πράσινη παγόδα που είναι ζωγραφισμένη πάνω στο χαλί μου.

- Giorgos Seféris, em "Poemas – Giorgos Seféris". [seleção, introdução, tradução direta do grego e notas de José Paulo Paes]. São Paulo: Nova Alexandria, 1995.

****

Giórgos Seféris - escritor e poeta grego

FORTUNA CRÍTICA DE GIORGOS SEFÉRIS

ARAÚJO, Débora Soares de.. A poesia de Giórgos Seféris. In: João Kennedy Eugênio; Jasmine Malta, Ranieri Ribas. (Org.). História & Literatura. 1 ed., Teresina: Edufpi, 2013, v. 1, p. 367-378.

BAPTISTA, Ana Maria Haddad; FUSARO, Márcia do Carmo Felismino; SILVA, Maurício Pedro da (Org's.) Giorgos Seféris: mar, mares, memórias. São Paulo: Arte-Livros Editora, 2010. v. 250.

BAPTISTA, Ana Maria Haddad. Giorgos Seféris e Graciliano Ramos: aspectos de tempo-memória. In: IV Seminário Nacional de Pesquisa da Universidade Nove de Julho, 2010, São Paulo. Formação Científica Como Fator de Inovação e Mobilidade Social, 2010. p. 34-54.

BAPTISTA, Ana Maria Haddad. Giorgos Seféris: advogado, embaixador e escritor. In: Visão Jurídica, São Paulo, p. 16 - 16, 7 fev. 2018.

HADDAD, Ana. Os jardins mediterrâneos nas memórias de Georges Seféris e os jardins tropicais na dimensão memorialista de Rudyard Kipling. In: O Jardim dos Sete Sentidos. Évora, Biblioteca Pública, Maio de 2007 / Triplov. Disponível no link. (acessado em 20.3.2024)

MIGLIAVACCA, Eva Maria. Tempo de excessos. In: P@PSIC - v. 35, n. 55, jan. 2013. Disponível no link. (acessado em 20.3.2024)

MARQUES, Jose Carlos (editor). DiVersos - poesia e tradução. Edições Sempre-em-Pé, edição n. 22, 2015.

MASSI, Augusto. Uma arqueologia poética. In: Folha de São Paulo, Ilustrada, 14 de maio de 1995. Disponível no link. (acessado em 20.3.2024).

MASSI, Augusto. Uma odisséia pela lírica grega moderna. In: Folha de São Paulo, Ilustrada, 14 de maio de 1995. Disponível no link. (acessado em 20.3.2024).

MESEGUER, Lucía Escribano. Estudio comparativo de tres traducciones de los Τρία κρυφά ποιήματα de Yorgos Seferis. In: Universidad de Alicante, Fecha, 28 de mayo 2016. Disponível no link. (acessado em 20.3.2024).

PAES, José Paulo. A água secreta e a pedra impassível. In: Folha de São Paulo, +mais!, 22 de janeiro de 1995. Disponível no link. (acessado em 20.3.2024).

POEMAS. Giórgos Seféris. In: ZUNÁI - Revista de poesia & debates, s/data. Disponível no link. (acessado em 20.3.2024)

POEMAS. Dois poemas de Giórgos Seféris. In: Revista Sete Faces, 30 de janeiro 2017. Disponível no link. (acessado em 20.3.2024)

SEFÉRIS, Giórgos. Dezasseis haiku. tradução de Francisco José Craveiro de Carvalho. In: Revista TriploV de Artes, Religiões & Ciências . ns . #57. março-abril 2016. Disponível no link. (acessado em 20.3.2024).

SEFÉRIS, Giórgos. Solstício de verão | Θερινό ηλιοστάσι. tradução. Théo de Borba Moosburger. (n.t.) Nota do Tradutor, n. 7, v. 2, set. 2013, pp. 49-77.

=== === ===

Trabalhos sobre o autor
Caso, você tenha algum trabalho não citado e queira que ele seja incluído - exemplo: livro, tese, dissertação, ensaio, artigo - envie os dados para o nosso "e-mail de contato", para que possamos incluir as referências do seu trabalho nesta pagina.

Erros ou atribuições incorretas
:: Caso você encontrar algum erro nos avise através do nosso "e-mail de contato" para que possamos consertar e atualizar as informações;

:: Contribua para que as informações do Templo Cultural Delfos estejam sempre corretas;
:: Primamos pelo conteúdo e a qualidade das informações aqui difundidas;
:: Valorizamos o autor, a obra, o leitor, o patrimônio e a memória cultural da humanidade.

Conteúdo, textos, fotos, caricaturas, charges, imagens e afins
:: Sem identificação: nos ajude a identificar o autor, fontes e afins.
:: Autor(a): caso não concorde com a utilização do seu trabalho entre em contato.

COMO CITAR:
FENSKE, Elfi Kürten; SILVA, José Alexandre da. (pesquisa, seleção, edição e organização). Giorgos Seféris - poeta, ensaísta e diplomata grego. In: Templo Cultural Delfos, março/2024. Disponível no link. (acessado em .../.../...).

____

:: Página atualizada em 24.3.2024.

:: Página original de MARÇO/2024

Templo Cultural Delfos

Páginas

COMPARTILHE NAS SUAS REDES