Zbigniew Herbert - poemas | Templo Cultural Delfos

Zbigniew Herbert - poeta polonês

"Seja pelo fato de poetas gozarem de uma posição privilegiada nos países da Europa Central e Oriental, seja pela qualidade de sua poesia, Zbigniew Herbert conseguiu se tornar na Polônia, sob o domínio soviético, um poeta nacional, cujos versos eram citados por multidões e a muitos traziam ao mesmo tempo um consolo e uma possibilidade de refletir sobre si mesmos, o sistema e o mundo. Embora a Polônia, uma terra de poetas, exiba o privilégio de ter dois entre os quatro grandes nomes de sua poesia da segunda metade do século XX laureados com prêmio Nobel – Czesław Miłosz e Wisława Szymborska – no próprio país era Herbert que contava com maior popularidade. Depois da queda do comunismo, a sua poesia foi (e ainda é) utilizada politicamente pelos partidos que constroem a sua imagem como defensores da polonidade e da resistência nacional no mundo globalizado. Com a morte do poeta em 1998, este procedimento tornou-se até mais abusivo, pois ele já não podia protestar. Diante do uso político da poesia de Herbert, o seu apelo popular diminuiu e a sua face universal ficou em evidência nos estudos e na percepção do universo letrado polonês. Este aspecto universal, que fez com que Herbert ficasse conhecido fora das fronteiras da Polônia, é o testemunho do ser humano preso nas malhas da história, refletindo sobre a própria humanidade e as posturas que podem e devem ser tomadas diante do avanço da desumanização. Entre os vários temas que a obra do poeta descortina, um dos mais importantes é a questão do sofrimento inerente à vivência do ser humano, independentemente da época ou lugar. Para o autor, a experiência do sofrimento provoca a empatia e a solidariedade com os outros seres sencientes. A poesia torna-se uma ponte para o outro e ajuda a superar a deserção do mundo dos valores humanistas e da herança da civilização, oriunda da vida diante do extremo dos totalitarismos e igualmente presente no mundo globalizado. Mais ainda: a poesia que gira em torno de uma das mais viscerais experiências humanas – o sofrimento – transforma-se em uma das formas de resistência do humanismo, um exercício contínuo de empatia. A poesia compreendida assim volta a ter a função de doadora de sentido, volta a ser uma arte que aproxima os seres humanos deles mesmos e dos outros, suprindo os abismos da indiferença por recontar a vivência que é comum a todos."

- Piotr Kilanowski, na 'apresentação', do livro "O Senhor Cogito". de Zbigniew Herbert. [apresentação e tradução Piotr Kilanowski]. Edição bilingue. Coleção Plaquete. São Paulo: Editora Demônio Negro, 2019.

"A poesia de Zbigniew Herbert acrescenta à biografia da civilização a sensibilidade de um homem que não foi derrotado pelo século que empreendeu, da forma mais completa e eficiente, a desumanização da espécie humana. A ironia de Herbert, sua discrição austera e sua compaixão, a lucidez de seu lirismo, a intensidade de seu amor pela antiguidade clássica, não são apenas ornamentos exibidos por um poeta moderno, e sim a armadura – no seu caso, de aço bem temperado e reluzente – de que o homem precisa para não ser esmagado pelas investidas da realidade. Como não oferece a seus leitores concessões estéticas nem éticas, esse poeta os salva daquela pobreza que serve tão bem a todas as formas do mal." - Joseph Brodsky

----------------------

LEIA TAMBÉM: Zbigniew Herbert - poeta, dramaturgo e ensaísta polonês (biografia, obra em português, outros poemas em edição bilíngue, fortuna crítica)

Zbigniew Herbert - poeta, dramaturgo e ensaísta polonês

SELETA DE POEMAS DO POETA POLONÊS ZBIGNIEW HERBERT - EM EDIÇÃO BILÍNGUE PORTUGUÊS/POLONÊS

O Senhor Cogito observa a sua face no espelho

Quem escreveu os nossos rostos certamente a catapora

com a pena caligráfica marcando o seu „o”

mas de quem herdei o duplo queixo

de que glutão quando toda a minha alma

suspira à ascese por que os olhos

plantados tão próximos se foi ele e não eu

quem procurava no meio do matagal a invasão dos Vênedos

as orelhas demasiadamente destacadas duas conchas de pele

certamente legado de um avoengo que caçava o eco

da estrondosa marcha dos mamutes pelas estepes

a testa não muito alta bem poucos pensamentos

– mulheres ouro terra não se deixar derrubar do cavalo –

um príncipe pensava por eles e o vento os carregava pelas estradas

rasgavam as muralhas com os dedos e de repente com um grande grito

caíam no vazio para voltarem em mim

mas eu comprava nos salões de arte

pós misturas pomadas

batons para o enobrecimento

aplicava nos olhos o mármore o verde de Veronese

esfregava os ouvidos com Mozart

aperfeiçoava as narinas com o odor de livros velhos

diante do espelho a face herdada

saco no qual fermentam carnes antigas

cobiças e pecados medievais

fome e medo paleolíticos

o fruto cai perto da árvore

o corpo preso numa corrente de espécies

foi assim que perdi o torneio com a face

Pan Cogito obserwuje w lustrze swoją twarz

Kto pisał nasze twarze na pewno ospa

kaligraficznym piórem znacząc swoje „o”

lecz po kim mam podwójny podbródek

po jakim żarłoku gdy cała moja dusza

wzdychała do ascezy dlaczego oczy

osadzone tak blisko wszak to on nie ja

wypatrywał wśród chaszczy najazdu Wenedów

uszy zbyt odstające dwie muszle ze skóry

zapewne spadek po praszczurze który łowił echo

dudniącego pochodu mamutów przez stepy

czoło niezbyt wysokie myśli bardzo mało

– kobiety złoto ziemia nie dać się strącić z konia –

książę myślał za nich a wiatr niósł po drogach

darli palcami mury i nagle z wielkim krzykiem

spadali w próżnię by powrócić we mnie

a przecież kupowałem w salonach sztuki

pudry mikstury maście

szminki na szlachetność

przykładałem do oczu marmur zieleń Veronesa

Mozartem nacierałem uszy

doskonaliłem nozdrza wonią starych książek

przed lustrem twarz odziedziczoną

worek gdzie fermentują dawne mięsa

żądze i grzechy średniowieczne

paleolityczny głód i strach

jabłko upada przy jabłoni

w łańcuch gatunków spięte ciało

tak to przegrałem turniej z twarzą

- Zbigniew Herbert [tradução Piotr Kilanowsky]. In: KILANOWSKI, Piotr. 'Onde estou eu mesma?': Corpo e mente diante dos espelhos poéticos de Paulo Leminski, Cecília Meireles, Zbigniew Herbert, Anna Świrszczyńska e Aleksander Wat. In: Drozdowska-Broering, Izabela; Markendorf, Márcio; Oliveira, Geovana Quinalha. (Org.). Memórias do corpo: Apagamentos. 1ª ed, Florianópolis: Universidade Federal de Santa Catarina, 2022, v. 1, p. 151-174.

§§

Calígula

Lendo as velhas crônicas, poemas épicos e vidas, o Senhor Cogito experimenta às vezes a sensação da presença física das pessoas há muito mortas

Fala Calígula:

Dentre todos os cidadãos de Roma

amei apenas um

Incitatus – o cavalo

quando entrou no senado

a impecável toga do seu pelo

resplandecia imaculada por entre os assassinos covardes embainhados com púrpura

Incitatus era cheio de virtudes

não discursava nunca

uma natureza estoica

acho que de noite no estábulo lia os filósofos

amei-o tanto que um dia resolvi crucificá-lo

mas rebelava-se contra isso a sua nobre anatomia

aceitou a dignidade de cônsul com indiferença

exerceu o poder da melhor maneira

quer dizer não o exerceu nunca

não foi possível convencê-lo a manter uma relação amorosa estável

com a minha cara esposa Caesonia

então infelizmente não surgiu a linhagem de césares-centauros

por isso Roma caiu

decidi nomeá-lo deus

mas no nono dia antes das calendas de fevereiro

Quereia Cornélio Sabino e outros idiotas frustraram minhas piedosas intenções

recebeu a notícia da minha morte com tranquilidade

foi expulso do palácio e condenado ao exílio

suportou este golpe com dignidade

morreu sem descendência

abatido por um açougueiro grosseiro da vila de Âncio

sobre o póstumo destino da sua carne

cala-se Tácito

Kaligula

Czytając stare kroniki, poematy i żywoty Pan Cogito doświadcza czasem Uczucia fizycznej obecności osób dawno zmarłych

Mówi Kaligula:

Spośród wszystkich obywateli Rzymu

kochałem tylko jednego

Incitatusa – konia

kiedy wyszedł do senatu

nieskazitelna toga jego sierści

lśniła niepokalanie wśród obszytych purpurą tchórzliwych morderców

Incitatus był pełen zalet

nie przemawiał nigdy

natura stoicka

myślę że nocą w stajni czytał filozofów

kochałem go tak bardzo że pewnego dnia postanowiłem go ukrzyżować

ale sprzeciwiała się temu jego szlachetna anatomia

obojętnie przyjął godność konsula

władzę sprawował najlepiej

to znaczy nie sprawował jej wcale

nie udało się nakłonić go do trwałych związków miłosnych

z drogą żoną moją Caesonią

więc nie powstała niestety linia cesarzy – centaurów

dlatego Rzym runął

postanowiłem mianować go bogiem

lecz dziewiątego dnia przed kalendami lutowymi

Cherea Korneliusz Sabinus i inni głupcy przeszkodzili tym zbożnym zamiarom

spokojnie przyjął wiadomość o mojej śmierci

wyrzucono go z pałacu i skazano na wygnanie

zniósł ten cios z godnością

umarł bezpotomnie

zaszlachtowany przez gruboskórnego rzeźnika z miejscowości Ancjum

o pośmiertnych losach jego mięsa

milczy Tacyt

- Zbigniew Herbert [tradução Piotr Kilanowsky]. In: KILANOWSKI, Piotr. Poesias de Zbigniew Herbert. In: Qorpus, vol. 19, Florianópolis, 2015.

§§

Professor de ciências naturais

Não consigo recordar

seu rosto

ficava lá no alto acima de mim

sobre as longas pernas abertas

eu via

a corrente dourada

o redingote cinzento

e o pescoço magro

no qual estava presa com alfinete

uma gravata morta

ele foi o primeiro a nos mostrar

a perna de uma rã morta

que tocada com agulha

repentinamente se contrai

foi ele que nos introduziu

por meiode um microscópio dourado

na vida íntima

do nosso bisavô

paramécio

ele que trouxe

o grão escuro

e disse: esporão

por sua inspiração

no décimo ano de vida

me tornei pai

quando após a tensa espera

da castanha imersa em água

surgiu um broto amarelo

e tudo ao redor

era só canto

no segundo ano da guerra

mataram o professor de ciências naturais

os arruaceiros da história

se é que ele foi para o céu –

talvez ande agora

sobre os raios compridos

calçados com meias cinzas

com a rede enorme

e a caixa verde

alegremente bamboleando atrás

mas se não foi lá para cima –

quando numa trilha da mata

encontro um besouro que se arrastando sobe

num montículo de areia

me aproximo

me aprumo

e falo:

– bom dia senhor professor

permita-me que eu o ajude

carrego-o delicadamente

e o observo longamente

até que desapareça

na escura sala dos professores

no final do corredor das folhas.

Pan od przyrody

Nie mogę przypomnieć sobie

jego twarzy

stawał wysoko nade mną

na długich rozstawionych nogach

widziałem

złoty łańcuszek

popielaty surdut

i chudą szyję

do której przyszpilony był

nieżywy krawat

on pierwszy pokazał nam

nogę zdechłej żaby

która dotykana igłą

gwałtownie się kurczy

on nas wprowadził

przez złoty binokular

w intymne życie

naszego pradziadka

pantofelka

on przyniósł

ciemne ziarno

i powiedział: sporysz

z jego namowy

w dziesiątym roku życia

zostałem ojcem

gdy po napiętym oczekiwaniu

z kasztana zanurzonego w wodzie

ukazał się żółty kiełek

i wszystko rozśpiewało się

wokoło

w drugim roku wojny

zabili pana od przyrody

łobuzy od historii

jeśli poszedł do nieba –

może chodzi teraz

na długich promieniach

odzianych w szare pończochy

z ogromną siatką

i zieloną skrzynką

wesoło dyndającą z tyłu

ale jeśli nie poszedł do góry –

kiedy na leśnej ścieżce

spotykam żuka który gramoli się

na kopiec piasku

podchodzę

szastam nogami –

i mówię:

– dzień dobry panie profesorze

pozwoli pan że mu pomogę

przenoszę go delikatnie

i długo za nim patrzę

aż ginie

w ciemnym pokoju profesorskim

na końcu korytarza liści.

- Zbigniew Herbert [tradução Piotr Kilanowsky]. In: KILANOWSKI, Piotr. Poesias de Zbigniew Herbert. In: Qorpus, vol. 19, Florianópolis, 2015.

§§

O Senhor Cogito sobre a postura ereta

Em Útica

os cidadãos

não querem se defender

na cidade eclodiu a epidemia

do instinto de sobrevivência

os templos da liberdade

foram transformados em mercados das pulgas

o senado está deliberando

como não ser o senado

cidadãos

não querem se defender

frequentam cursos intensivos

de cair de joelhos

passivamente esperam pelo inimigo

escrevem discursos servis

enterram o ouro

costuram novos estandartes

inocentemente brancos

ensinam as crianças a mentir

abriram os portões

pelos quais entra agora

uma coluna de areia

fora isso como sempre

negócios e fornicação

O Senhor Cogito

gostaria de permanecer ereto

à altura das circunstâncias

isto é

encarar o destino

diretamente nos olhos

como Catão, o Moço

veja Vidas

não tem no entanto

a espada

nem a oportunidade

de enviar a família para além-mar

espera pois como os demais

anda pelo insone quarto

contrário aos conselhos dos estóicos

queria ter o corpo de diamante

e asas

olha pela janela

como o sol da República

se aproxima do ocaso

restou-lhe pouco

basicamente só

a escolha da posição

na qual quer morrer

a escolha do gesto

a escolha da última palavra

por isso não se deita

na cama

para evitar

o estrangulamento durante o sono

queria até o fim

permanecer ereto à altura das circunstâncias

o destino o encara diretamente nos olhos

no lugar onde ficava

a sua cabeça

Pan Cogito o postawie wyprostowanej

W Utyce

obywatele

nie chcą się bronić

w mieście wybuchła epidemia

instynktu samozachowawczego

świątynie wolności

zamieniono na pchli targ

senat obraduje nad tym

jak nie być senatem

obywatele

nie chcą się bronić

uczęszczają na przyspieszone kursy

padania na kolana

biernie czekają na wroga

piszą wiernopoddańcze mowy

zakopują złoto

szyją nowe sztandary

niewinnie białe

uczą dzieci kłamać

otworzyli bramy

przez które wchodzi teraz

kolumna piasku

poza tym jak zwykle

handel i kopulacja

Pan Cogito

chciałby stanąć

na wysokości sytuacji

to znaczy

spojrzeć losowi

prosto w oczy

jak Katon Młodszy

patrz Żywoty

nie ma jednak

miecza

ani okazji

żeby wysłać rodzinę za morze

czeka zatem jak inni

chodzi po bezsennym pokoju

wbrew radom stoików

chciałby mieć ciało z diamentu

i skrzydła

patrzy przez okno

jak słońce Republiki

ma się ku zachodowi

pozostało mu nie wiele

właściwie tylko

wybór pozycji

w której chce umrzeć

wybór gestu

wybór ostatniego słowa

dlatego nie kładzie się

do łóżka

aby uniknąć

uduszenia we śnie

chciałby do końca

stać na wysokości sytuacji

los patrzy mu w oczy

w miejsce gdzie była

jego głowa

- Zbigniew Herbert [tradução Piotr Kilanowsky]. In: KILANOWSKI, Piotr. Poesias de Zbigniew Herbert. In: Qorpus, vol. 19, Florianópolis, 2015.

§§

Sete anjos

Toda manhã vêm sete anjos. Entram sem bater. Um deles, com um movimento brusco, tira do meu peito o coração. Encosta nos seus lábios. Os outros fazem o mesmo. Então suas asas murcham e suas faces prateadas tornam-se purpúreas. Vão embora pesadamente batendo os tamancos no chão. Deixam o coração na cadeira como uma panelinha vazia. É preciso enchê-lo durante o dia todo, para que de manhã os anjos não saiam prateados e alados.

Siedmiu aniołów

Co rano przychodzi siedmiu aniołów. Wchodzą bez pukania. Jeden z nich nagłym ruchem

wyjmuje mi z piersi serce. Przykłada do ust. Inni robią to samo. Wtedy usychają im skrzydła, a twarze ze srebrnych stają się purpurowe. Odchodzą ciężko tłukąc sabotami. Serce zostawiają na krześle jak pusty garnuszek. Cały dzień trzeba napełniać, aby nad ranem aniołowie nie odchodzili srebrni i skrzydlaci.

- Zbigniew Herbert [tradução Piotr Kilanowsky]. In: KILANOWSKI, Piotr. Poesias de Zbigniew Herbert. In: Qorpus, vol. 19, Florianópolis, 2015.

§§

O Senhor Cogito – anotações da casa morta

jazíamos enfileirados

no fundo do templo do absurdo

ungidos com sofrimento

em molhadas mortalhas de pavor

como frutos

caídos

da árvore da vida

apodrecendo separadamente

cada um à sua maneira

apenas nisso dormitava

a sobra de humanidade

com veredito inconcebível

destituídos do trono dos primatas

semelhantes a celenterados

protozoários

asquelmintos

privados

da ambição

de existir

e então

às dez da noite

quando as luzes foram apagadas

inesperadamente

como cada revelação

soou

a voz

masculina

livre

comandando

o levantar

dos mortos

a voz

poderosa

majestosa

tirando-nos

da casa da servidão

jazíamos enfileirados

baixos

escutávamos atentos

e ela

pairava

sobre nós

ninguém conhecia

sua face

fechado hermeticamente

no lugar inacessível

chamado

debir

no próprio

coração do tesouro

sob a guarda de sacerdotes cruéis

sob a guarda de anjos cruéis

nós o nomeamos Adão

isto é feito da terra

às dez da noite

quando as luzes eram apagadas

Adão começava o concerto

para os ouvidos dos profanos

ele soava

como o rugido do acorrentado

para nós

epifania

era

o ungido

o animal sacrificial

o salmista

cantava

o deserto inconcebível

o chamado do abismo

o laço nas alturas

o grito de Adão

era composto

de duas três vogais

estendidas como costelas de

abóbadas celestes

depois

abrupta

pausa

o rasgamento do espaço

e de novo

como um trovão próximo

as mesmas duas três

vogais

avalanche de pedras

ruído de muitas águas

as trombetas do juízo

e não havia naquilo

nenhuma queixa

súplica

nem sombra de doloroso

crescia

magnificava-se

vertiginosa

coluna escura

que empurrava/empurra

as estrelas

após alguns concertos

silenciou

a iluminação da voz

durou pouco

não redimiu

os fieis

levaram Adão

ou ele mesmo se retirou

para a eternidade

apagou-se

a fonte

da rebelião

e talvez apenas eu

ouça ainda

o eco

de sua voz cada vez mais delgado

mais silencioso

cada vez mais distante

como a música das esferas

a harmonia universal

tão perfeita

que inaudível

Pan Cogito – zapiski z martwego domu

leżeliśmy pokotem

na dnie świątyni absurdu

namaszczeni cierpieniem

w mokrych całunach trwogi

jak owoce

upadłe

z drzewa życia

gnijące osobno

każdy na swój sposób

w tym tylko drzemała

resztka człowieczeństwa

niepojętym wyrokiem

wyzuci z tronu naczelnych

podobni do jamochłonów

pierwotniaków

obleńców

wyzbyci

ambicji

istnienia

i wtedy

o dziesiątej wieczór

kiedy gaszono światła

nieoczekiwanie

jak każde objawienie

odezwał się

głos

męski

wolny

nakazujący

powstanie

z martwych

głos

potężny

królewski

wywodzący

z domu niewoli

leżeliśmy pokotem

nisko

zasłuchani

a on

unaszał

się nad nami

nikt nie znał

jego twarzy

zamknięty szczelnie

w niedostępnym miejscu

zwanym

debir

w samym

sercu skarbca

pod strażą okrutnych kapłanów

pod strażą okrutnych aniołów

nazwaliśmy go Adam

to znaczy wzięty z ziemi

o dziesiątej wieczór

kiedy gaszono światło

Adam rozpoczynał koncert

dla uszu profanów

brzmiał on

jak ryk spętanego

dla nas

epifania

był

pomazańcem

zwierzęciem ofiarnym

psalmistą

opiewał

niepojętą pustynię

wołanie przepaści

pętlę na wysokościach

krzyk Adama

składał się

z dwu trzech samogłosek

rozpiętych ja żebra nieboskłonów

potem

nagła

pauza

rozdarcie przestrzeni

i znów

jak bliski grom

te same dwie trzy

samogłoski

kamienna lawina

głos wielu wód

trąby sądu

a nie było w tym

żadnej skargi

prośby

ani cienia doloroso

rósł

potężniał

zawrotny

ciemna kolumna

która roztrąca

gwiazdy

po kilku koncertach

umilkł

iluminacja głosu

trwała krótko

nie odkupił

wyznawców

zabrali Adama

lub sam wycofał się

w wieczność

zgasło

źródło

buntu

i może tylko ja jeden

słyszę jeszcze

echo

jego głosu

coraz smuklejsze

coraz bardziej dalekie

jak muzyka sfer

harmonia wszechświata

tak doskonała

że niedosłyszalna

- Zbigniew Herbert [tradução Piotr Kilanowsky]. In: KILANOWSKI, Piotr. Poesia: sussurro, grito e silêncio - sobre três poemas de Iossif Brodskii, Aleksander Wat e Zbigniew Herbert. In: Qorpus, v. 24, p. 10, 2017. {publicada como complemento ao texto}.

§§

Da não escrita teoria dos sonhos

..................................................................... À memória de Jean Améry

Os torturadores dormem tranquilos têm sonhos cor-de-rosa

os bonachões genocidas a quem já perdoou

a curta memória humana – os estrangeiros e os da tribo

o vento suave vira as páginas dos álbuns de família

as janelas da casa abertas para agosto a sombra da macieira em flor

sob a qual se aglomerou a fina estirpe

a carruagem aberta do avô a expedição até a igreja

a primeira comunhão o primeiro abraço da mãe

a fogueira numa clareira e o céu estrelado acima

sem sinais e mistérios sem apocalipse

então dormem tranquilos têm sonhos nutritivos

cheios de alimento bebidas gordos corpos femininos

com os quais jogos amorosos nos emaranhados dos bosques

e acima disso tudo flui uma voz inesquecível

uma voz límpida como uma fonte inocente como um eco

acerca do menino que encontrou uma rosa no prado entre as urzes

o sino da memória não desperta fantasmas nem pesadelos

o sino da memória repete a grande absolvição

despertam cedo pela manhã cheios de vontade de potência

meticulosamente barbeiam suas bochechas de comerciantes

ajeitam os restos de cabelo como uma coroa de louros

sob a água do esquecimento que lava tudo

ensaboam seu corpo com sabonete da marca Macbeth

Por que o sonho – o refúgio de todos os seres humanos

recusa a sua graça às vítimas da violência

por que à noite sangram entre os lençóis limpos

e entram nas suas camas como nas câmaras de torturas

como na cela da morte como na sombra da forca

afinal eles também tiveram uma mãe e viram

o bosque a clareira a macieira em flor a rosa

quem baniu tudo isso dos recônditos da alma

eles também viveram instantes de felicidade então por que

seus rugidos despertam de noite os familiares inocentes

e irrompem mais uma vez numa fuga insana

batendo a cabeça na parede e depois não dormem mais

fitando obtusamente o relógio que nada mudará

o sino da memória repete o grande pavor

o sino da memória imutavelmente soa o alarme

deveras é duro confessar os torturadores venceram

as vítimas para toda a eternidade da vida já estão derrotadas

assim precisam por si mesmas conciliar-se com este castigo sem culpa

com a cicatriz da vergonha a impressão digital na bochecha

com a abjeta vontade de sobreviver à tentação de perdoar

e o relato sobre o inferno já desperta o legítimo desgosto

não existe mais o lugar para prestar queixa

vereditos inconcebíveis profere o tribunal dos sonhos

Z nienapisanej teorii snów

..................................................................... Pamięci Jeana Améry

Oprawcy śpią spokojnie sny mają różowe

poczciwi ludobójcy którym już wybaczyła

krótka ludzka pamięć - obcy i plemieńcy

łagodny wiatr obraca kartki rodzinnych albumów

okna domu otwarte na sierpień cień jabłoni w kwiatach

pod którą się zgromadził zacny ród

bryczka dziadka wyprawa do kościoła

pierwsza komunia pierwszy uścisk matki

ognisko na polanie i niebo gwiaździste

bez znaków i tajemnic bez apokalipsy

więc śpią spokojnie sny mają pożywne

pełne jadła napojów tłustych ciał kobiecych

z którymi gry miłosne w gąszczach zagajników

a nad tym wszystkim płynie głos niezapomniany

głos czysty jak źródło niewinny jak echo

o chłopcu który spotkał różę na łące pośród wrzosów

dzwon pamięci nie budzi widm ani koszmarów

dzwon pamięci powtarza wielkie odpuszczenie

budzą się wcześnie rano pełni woli mocy

starannie golą kupieckie policzki

resztę włosów układają jak wieniec laurowy

pod wodą zapomnienia która zmywa wszystko

namydlają swe ciało mydłem marki Macbeth

Dlaczego sen - schronienie wszystkich ludzi

odmawia swojej łaski ofiarom przemocy

dlaczego w nocy krwawią wśród czystej pościeli

i wchodzą w swoje łóżka jak do sali tortur

jak do celi śmierci jak w cień szubienicy

przecież i oni mieli matkę i widzieli

las polanę niebo jabłoń w kwiatach różę

kto wygnał to wszystko z zakamarków duszy

oni także przeżyli chwile szczęścia więc dlaczego

ich wycie budzi w nocy niewinnych domowników

i zrywają się raz jeszcze do szalonej ucieczki

tłukąc głową o ścianę a potem już nie śpią

wpatrzeni tępo w zegar który niczego nie zmieni

dzwon pamięci powtarza wielkie przerażenie

dzwon pamięci bije niezmiennie na trwogę

zaiste ciężko wyznać oprawcy odnieśli zwycięstwo

ofiary na całą wieczność życia są już pokonane

więc muszą sami ułożyć się z tą karą bez winy

z blizną wstydu odciskiem palców na policzku

podłą wolą przeżycia pokusą wybaczenia

a opowieść o piekle budzi już słuszny niesmak

nie ma już teraz miejsca gdzie by zanieść skargę

niepojęte wyroki feruje trybunał snów

- Zbigniew Herbert [tradução Piotr Kilanowsky]. In: KILANOWSKI, Piotr. Zbigniew Herbert: uma apresentação e cinco poemas. Suplemento Pernambuco. Recife, 10 de abril, 2019.

§§

Um cubo de madeira

Um cubo de madeira só pode ser descrito de fora. Estamos, assim, condenados ao eterno desconhecimento da sua essência. Ainda que rapidamente o partamos ao meio, de imediato seu interior se torna uma parede e segue-se a instantânea transformação do mistério em pele.

Por isso é inexequível a criação da psicologia de uma esfera de pedra, de uma barra de ferro, de um hexaedro de madeira.

Drewniana kostka

Drewnianą kostkę można opisać tylko z zewnątrz. Jesteśmy zatem skazani na wieczną niewiedzę o jej istocie. Nawet jeśli ją szybko przepołowić, natychmiast jej wnętrze staje się ścianą i następuje błyskawiczna przemiana tajemnicy w skórę.

Dlatego niepodobna stworzyć psychologii kamiennej kuli, sztaby żelaznej, drewnianego sześcianu.

- Zbigniew Herbert [tradução Piotr Kilanowsky]. In: KILANOWSKI, Piotr. Zbigniew Herbert: uma apresentação e cinco poemas. Suplemento Pernambuco. Recife, 10 de abril, 2019.

§§

No caminho para Delfos

Aconteceu no caminho para Delfos. Eu acabava de passar pela rocha vermelha, quando do lado oposto apareceu Apolo. Andava rápido, sem prestar atenção a nada. Quando se aproximou, observei que brincava com a cabeça de Medusa, encolhida e ressecada de velhice. Murmurava algo para si mesmo. Se é que escutei bem, repetia: “Um artífice precisa aprofundar-se na crueldade”.

W drodze do Delf

Było to w drodze do Delf. Właśnie mijałem czerwoną skalę, kiedy z przeciwnej strony pojawił się Apollo. Szedł szybko nie zwracając na nic uwagi. Kiedy zbliżył się, zauważyłem, że bawi się głowę Meduzy skurczona i wyschniętą od starości. Szeptał coś

pod nosem. Jeśli dobrze usłyszałem, powtarzał: "Sztukmistrz musi zgłębić okrucieństwo".

- Zbigniew Herbert [tradução Piotr Kilanowsky]. In: KILANOWSKI, Piotr. Zbigniew Herbert: uma apresentação e cinco poemas. Suplemento Pernambuco. Recife, 10 de abril, 2019.

§§

O interrogatório do anjo
Quando está diante deles
na sombra da suspeita
ainda está todo
feito da matéria da luz

os éones dos seus cabelos
são presos numa madeixa
de inocência

depois da primeira pergunta
o sangue aflui às bochechas

o sangue é distribuído
pelos instrumentos e pelo interrogatório

com ferro uma vara
e fogo lento
determina-se os limites
do seu corpo

um golpe nas costas
fixa a coluna
entre a poça e a nuvem

após algumas noites
a obra está concluída

a garganta de couro do anjo
está cheia de consentimento pegajoso

como é belo o instante
quando cai de joelhos
incorporado na culpa
saturado de conteúdo

a língua balança
entre os dentes quebrados
e a confissão

penduram-no de cabeça para baixo

dos cabelos do anjo
escorrem gotas de cera
formam sobre o piso
uma simples profecia

Przesłuchanie anioła

Kiedy staje przed nimi

w cieniu podejrzenia

jest jeszcze cały

z materii światła

eony jego włosów

spięte są w pukiel

niewinności

po pierwszym pytaniu

policzki nabiegają krwią

krew rozprowadzają

narzędzia i interrogacja

żelazem trzciną

wolnym ogniem

określa się granice

jego ciała

uderzenie w plecy

utrwala kręgosłup

między kałużą a obłokiem

po kilku nocach

dzieło jest skończone

skórzane gardło anioła

pełne jest lepkiej ugody

jakże piękna jest chwila

gdy pada na kolana

wcielony w winę

nasycony treścią

język waha się

między wybitymi zębami

a wyznaniem

wieszają go głową w dół

z włosów anioła

ściekają krople wosku

tworzą na podłodze

prostą przepowiednię

- Zbigniew Herbert [tradução Piotr Kilanowsky]. In: KILANOWSKI, Piotr. “Queria permanecer fiel à clareza incerta...”: Sobre poesia de Zbigniew Herbert. (Tese Doutorado em Literatura). Universidade Federal de Santa Catarina, UFSC, 2018.

§§

Ela ajeitava seus cabelos

Ela ajeitava seus cabelos antes de dormir

diante do espelho Aquilo durava uma eternidade

Entre uma e outra flexão do braço no cotovelo

Passavam-se eras Dos cabelos silenciosamente se derramavam

os soldados da segunda legião chamada de Augusta Antoniniana

os companheiros de Rolando artilheiros de Verdun

com dedos fortes

firmava a glória acima de sua cabeça

Aquilo durou tanto

que quando finalmente

iniciou sua gingante

caminhada até mim

meu coração até então tão obediente

parou

e sobre a pele apareceram

os grossos grãos de sal

Układała swe włosy

Układała swe włosy przed snem

i przed lustrem trwało to nieskończenie długo

między jednym a drugim zgięciem ręki w łokciu

mijały epoki z włosów wysypywali sie cicho

żolnierze drugiej legii zwanej Augusta Antoniniana

towarzysze Rolanda artylerzyśći spod Verdun

mocnymi palcami

upewniała glorie nad swoją głową

trwało to tak długo

że kiedy wreszcie

rozpoczęła swój rozkołysany

marsz ku mnie

serce moje tak dotąd posłuszne

stanęło

i na skorze pojawiły sie

grube ziarna soli

§§

O monstro do Senhor Cogito

Afortunado São Jorge

da sela cavaleiresca

podia precisamente avaliar

a força e os movimentos do dragão

o primeiro princípio da estratégia

a exata avaliação do inimigo

O Senhor Cogito

se encontra numa posição pior

está sentado na baixa

sela de um vale

envolto em densa neblina

através da neblina não tem como enxergar

os olhos relampejantes

as garras ávidas

a bocarra

através da neblina

só se enxerga

a cintilação do nada

o monstro do Senhor Cogito

carece de dimensões

é difícil descrevê-lo

escapa às definições

é como uma imensa depressão

que se estende sobre o país

não se deixa transpassar

com uma pena

com um argumento

com uma lança

se não fosse pelo peso sufocante

e a morte que desfere

poderíamos pensar

que é uma alucinação

uma doença da imaginação

mas ele existe

existe com certeza

como monóxido de carbono ele enche totalmente

as casas os templos os bazares

envenena os poços

destrói as construções do pensamento

cobre o pão com mofo

a prova da existência do monstro

são suas vítimas

é uma prova indireta

porém suficiente

dizem as pessoas sensatas

que é possível conviver

com o monstro

só é preciso evitar

os movimentos bruscos

a fala brusca

em caso de perigo

assumir a forma

de uma pedra ou de uma folha

escutar a sábia Natureza

que aconselha o mimetismo

respirar superficialmente

fingir que não existimos

o Senhor Cogito no entanto

não gosta da vida de faz de conta

queria lutar

com o monstro

na arena

sai então ao amanhecer

para o subúrbio sonolento

munido por precaução

de um longo objeto pontiagudo

chama o monstro

pelas ruas vazias

insulta o monstro

provoca o monstro

audaz escaramuçador

de um exército inexistente

grita –

apareça vil covarde

através da neblina

só se vê

a enorme fuça do nada

o Senhor Cogito quer travar

um combate desigual

deveria acontecer

o mais rápido possível

antes que sobrevenha

o abatimento por inércia

a morte comum sem glória

a asfixia por informidade

Potwór Pana Cogito

Szczęśliwy święty Jerzy

z rycerskiego siodła

mógł dokładnie ocenić

siłę i ruchy smoka

pierwsza zasada strategii

trafna ocena wroga

Pan Cogito

jest w gorszym położeniu

siedzi w niskim

siodle doliny

zasnutej gęstą mgłą

przez mgłę nie sposób dostrzec

oczu pałających

łakomych pazurów

paszczy

przez mgłę

widać tylko

migotanie nicości

potwór Pana Cogito

pozbawiony jest wymiarów

trudno go opisać

wymyka się definicjom

jest jak ogromna depresja

rozciągnięta nad krajem

nie da się przebić

piórem

argumentem

włócznią

gdyby nie duszny ciężar

i śmierć którą zsyła

można by sądzić

że jest majakiem

chorobą wyobraźni

ale on jest

jest na pewno

jak czad wypełnia szczelnie

domy świątynie bazary

zatruwa studnie

niszczy budowle umysłu

pokrywa pleśnią chleb

dowodem istnienia potwora

są jego ofiary

jest dowód nie wprost

ale wystarczający

rozsądni mówią

że można współżyć

z potworem

należy tylko unikać

gwałtownych ruchów

gwałtownej mowy

w przypadku zagrożenia

przyjąć formę

kamienia albo liścia

słuchać mądrej Natury

która zaleca mimetyzm

oddychać płytko

udawać że nas nie ma

Pan Cogito jednak

nie lubi życia na niby

chciałby walczyć

z potworem

na ubitej ziemi

wychodzi tedy o świcie

na senne przedmieście

przezornie zaopatrzony

w długi ostry przedmiot

nawołuje potwora

po pustych ulicach

obraża potwora

prowokuje potwora

jak zuchwały harcownik

armii której nie ma

woła –

wyjdź podły tchórzu

przez mgłę

widać tylko

ogromny pysk nicości

Pan Cogito chce stanąć

do nierównej walki

powinno to nastąpić

możliwie szybko

zanim nadejdzie

powalenie bezwładem

zwyczajna śmierć bez glorii

uduszenie bezkształtem

§§

Elegia para a partida da pena da tinta e da lâmpada

Em verdade grande e difícil de perdoar é a minha infidelidade

pois nem sequer recordo o dia nem a hora

em que vos abandonei amigos de infância

primeiramente dirijo-me com humildade a ti

pena com cabo de madeira

coberta de tinta ou de verniz crocante

na lojinha judia

– degraus rangentes a campainha na porta envidraçada –

escolhia-te

numa cor de preguiça

e em pouco tempo portavas

em teu corpo

a contemplação de meus dentes

marcas dos remordimentos escolares

pena prateada

filete da razão crítica

emissária do saber consolador

– que a terra é redonda

– que as retas são paralelas

na caixinha do lojista

eras como um peixe esperando por mim

no cardume de outros peixes

– admirava-me que havia

tantos objetos sem dono

e totalmente mudos –

depois

para sempre minha

colocava-te piamente na boca

e por longo tempo sentia na língua

o sabor

de azedinha

e lua

ó tinta

excelentíssimo senhor atramento

de uma linhagem ilustre

de nobre nascimento

como o céu do anoitecer

tu secavas lentamente

ponderado

e muito paciente

te transformamos

em um Mar dos Sargaços

afundando nas sábias profundezas

mata-borrão cabelos encantamentos e moscas

para abafar o cheiro

do vulcão manso

o apelo do abismo

quem se lembra de vós hoje

bem-amados companheiros

partistes silenciosamente

para além da última catarata do tempo

quem vos recorda com gratidão

na era de rápidas canetas estúpidas

objetos presunçosos

sem charme

nome e passado

já que falo de vós

queria falar assim

como se pendurasse um ex-voto

num altar destroçado

Luz de minha infância

lâmpada bendita

nas lojas de velharias

de vez em quando encontro

teu corpo desonrado

e eras outrora

uma clara alegoria

um espírito que obstinadamente lutava

contra os demônios gnósticos

toda entregue aos olhos

cristalina

de uma simplicidade transparente

no fundo do reservatório

querosene – o elixir de primevas florestas

a serpente viscosa do pavio

com a cabeça flamejante

o esbelto vidro virginal

e o prateado escudo de lata

como Selene na fase cheia

teus humores de princesa

bela e cruel

as histerias de prima-dona

não aplaudida o bastante

eis

a ária serena

a luz melíflua de verão

acima do gargalo

uma trança clara de bonança

e de súbito

baixos obscuros

ataque aéreo de gralhas e corvos

maldições e pragas

profecia de extermínio

a fúria da fuligem

como um grande dramaturgo conhecias a ressaca das paixões

e os pântanos da melancolia as negras torres da soberba

o clarão dos incêndios o arco-íris o mar esbravejado

sem esforços podias evocar do nada

paisagens cidades selvageadas repetidas na água

a teu aceno apareciam obedientes

o príncipe louco a ilha e o balcão em Verona

eu era a ti devotado

iniciação luminosa

ferramenta do saber

sob os martelos da noite

e a minha segunda

cabeça plana refletida no teto

observava cheia de terror

como do camarote dos anjos

o teatro do mundo

emaranhado

mau cruel

pensava então

que é preciso antes do dilúvio

salvar

uma

pequena

coisa

cálida

e fiel

para que ela perdurasse

e nós dentro dela como uma concha

Nunca acreditei no espírito da história

um monstro fantasioso de olhar assassino

uma besta dialética na trela dos algozes

nem em vós – quatro cavaleiros do Apocalipse

hunos do progresso galopando pelas estepes da terra e do céu

destruindo pelo caminho tudo aquilo digno de respeito antigo e indefeso

levei anos para conhecer as grosseiras engrenagens da história

a procissão monótona e o combate desigual

sicários à frente das multidões aparvalhadas

contra um punhado de justos e sensatos

restou-me pouco

muito pouco

objetos

e compaixão

levianamente abandonamos os jardins da infância os jardins das coisas

largando na fuga manuscritos lamparinas a dignidade da pena

assim é a nossa viagem ilusória pela margem do nada

perdoa minha ingratidão caneta com pena arcaica

e tu tinteiro – tantos bons pensamentos havia ainda em ti

perdoa-me lâmpada de querosene – vais extinguindo-te nas memórias

como um acampamento abandonado

paguei pela traição

mas então não sabia

que partíeis para sempre

e que ficaria

escuro

Elegia na odejście pióra atramentu lampy

Zaprawdę wielka i trudna do wybaczenia jest moja niewierność

bo nawet nie pamiętam dnia ani godziny

kiedy was opuściłem przyjaciele dzieciństwa

naprzód zwracam się kornie do ciebie

pióro z drewnianą obsadką

pokryte farbą lub chrupkim lakierem

w żydowskim sklepiku

– skrzypiące schodki dzwonek u drzwi oszklonych –

wybierałem ciebie

w kolorze lenistwa

i już wkrótce nosiłeś

na swym ciele

zadumę moich zębów

ślady szkolnej zgryzoty

srebrna stalówko

wypustko krytycznego rozumu

posłanko kojącej wiedzy

– że ziemia jest kulista

– że proste równoległe

w pudełku sklepikarza

byłaś jak czekająca na mnie ryba

w ławicy innych ryb

– dziwiłem się że tyle jest

przedmiotów bezpańskich

i zupełnie niemych –

potem

na zawsze moją

kładłem cię nabożnie w usta

i długo czułem na języku

smak

szczawiu

i księżyca

atramencie

wielmożny panie inkauście

o świetnych antenatach

urodzony wysoko

jak niebo wieczoru

schnący długo

rozważny

i cierpliwy bardzo

przemienialiśmy ciebie

w Morze Sargassowe

topiąc w mądrych głębinach

bibułę włosy zaklęcia i muchy

aby zagłuszyć zapach

łagodnego wulkanu

apel przepaści

kto was dzisiaj pamięta

umiłowani druhowie

odeszliście cicho

za ostatnią kataraktę czasu

kto was wspomina z wdzięcznością

w erze szybkich głupiopisów

aroganckich przedmiotów

bez wdzięku

imienia

przeszłości

jeżeli o was mówię

to chciałbym tak mówić

jakbym wieszał ex voto

na strzaskanym ołtarzu

Światło mego dzieciństwa

lampo błogosławiona

w sklepach starzyzny

spotykam czasem

twoje zhańbione ciało

a byłaś dawniej

jasną alegorią

duchem uparcie walczącym

z demonami gnozy

cała wydana oczom

jawna

przejrzyście prosta

na dnie zbiornika

nafta – eliksir pralasów

śliski wąż knota

z płomienistą głową

smukłe panieńskie szkiełko

i srebrna tarcza z blachy

jak Selene w pełni

twoje humory księżniczki

pięknej i okrutnej

histerie primadonny

nie dość oklaskiwanej

oto

pogodna aria

miodowe światło lata

ponad wylotem szkiełka

jasny warkocz pogody

i nagle

ciemne basy

nalot wron i kruków

złorzeczenia i klątwy

proroctwo zagłady

furia kopciu

jak wielki dramaturg znałaś przybój namiętności

i bagna melancholii czarne wieże pychy

łuny pożarów tęczę rozpętane morze

mogłaś bez trudu powołać z nicości

krajobrazy zdziczałe miasto powtórzone w wodzie

na twoje skinienie zjawiali się posłusznie

szalony książę wyspa i balkon w Weronie

oddany byłem tobie

świetlista inicjacjo

instrumencie poznania

pod młotami nocy

a moja druga

płaska głowa odbita na suficie

patrzyła pełna grozy

jak z loży aniołów

na teatr świata

skłębiony

zły

okrutny

myślałem wtedy

że trzeba przed potopem

ocalić

rzecz

jedną

małą

ciepłą

wierną

tak aby ona trwała dalej

a my w niej jak w muszli

Nigdy nie wierzyłem w ducha dziejów

wydumanego potwora o morderczym spojrzeniu

bestię dialektyczną na smyczy oprawców

ani w was – czterej jeźdźcy apokalipsy

Hunowie postępu cwałujący przez ziemskie i niebieskie stepy

niszcząc po drodze wszystko co godne szacunku dawne i bezbronne

trawiłem lata by poznać prostackie tryby historii

monotonną procesję i nierówną walkę

zbirów na czele ogłupiałych tłumów

przeciw garstce prawych i rozumnych

zostało mi niewiele

bardzo mało

przedmioty

i współczucie

lekkomyślnie opuszczamy ogrody dzieciństwa ogrody rzeczy

roniąc w ucieczce manuskrypty lampki oliwne godność pióra

taka jest nasza złudna podróż na krawędzi nicości

wybacz moją niewdzięczność pióro z archaiczną stalówką

i ty kałamarzu – tyle jeszcze było w tobie dobrych myśli

wybacz lampo naftowa – dogasasz we wspomnieniach jak

opuszczony obóz

zapłaciłem za zdradę

lecz wtedy nie wiedziałem

że odchodzicie na zawsze

i że będzie

ciemno

§§

A vespa

Quando com um movimento ceifaram da mesa a toalha florida, o mel e as frutas, se lançou para o voo. Enredada na sufocante fumaça do voile, zumbiu longamente. Finalmente chegou à janela. Por vezes batia com o corpo esmorecido no frio e solidificado ar da vidraça. No último movimento das asas dormitava a mesma fé de que a inquietude dos corpos é capaz de despertar o vento que há de nos transportar até os mundos almejados.

Vós, que permanecestes embaixo da janela da amada, vós que vistes a vossa felicidade na vitrine – conseguiríeis retirar o ferrão dessa morte?

Osa

Kiedy jednym ruchem skoszono ze stołu kwiecisty obrus, miód i owoce, rzuciła się do odlotu. Uwikłana w dławiący dym firanki, brzęczała długo. Wreszcie dotarła do okna. Raz po raz uderzała słabnącym ciałem o zimne zestalone powietrze szyby. W ostatnim poruszeniu skrzydeł drzemała ta sama wiara, że niepokój ciał zdolny jest obudzić wiatr niosący nas ku upragnionym światom.

Wy, którzyście stali pod oknem ukochanej, wy, którzyście widzieli swoje szczęście na wystawie – czy potraficie wyjąc żądło tej śmierci?

- Zbigniew Herbert [tradução Piotr Kilanowsky]. In: KILANOWSKI, Piotr. Zbigniew Herbert: uma apresentação e cinco poemas. Suplemento Pernambuco. Recife, 10 de abril, 2019.

***

Zbigniew Herbert in his apartment, Warsaw, 1974 - photo: ©Bohdan Majewski / Forum

Por que os clássicos

.......................................................... para A. H.

no quarto livro da Guerra do Peloponeso

Tucídides nos conta entre outras coisas a história de sua expedição fracassada

entre longos discursos de comandantes

pragas invasões batalhas

densas intrigas

diplomáticas

o episódio é quase

insignificante

a colônia grega Anfípolis

caiu nas mãos de Brásidas

porque Tucídides não chegou a tempo

por isso ele ofereceu à sua cidade natal

o autoexílio eterno

exilados de todos os tempos

conhecem esse preço

generais de guerras mais recentes

se algo parecido lhes acontece

imploram de joelhos diante da posteridade

exaltam a si próprios,

juram inocência

acusam subordinados

colegas invejosos

ventos traiçoeiros

Tucídides diz apenas

que tinha sete navios

era inverno

e navegou depressa

se a arte, por seu objeto,

tiver um vaso quebrado

uma alma pequena despedaçada

com pena de si própria

o que restará depois de nós

será como o choro de amantes

num hotel vagabundo

quando as paredes amanhecem

Dlaczego klasycy

........................................................ dla A. H.

w księdze czwartej Wojny peloponeskiej

Tukidydes opowiada dzieje swej nieudanej wyprawy

pośród długich mów wodzów

bitew oblężeń zarazy

gęstej sieci intryg

dyplomatycznych zabiegów

epizod ten jest jak szpilka

w lesie

kolonia ateńska Amfipolis

wpadła w ręce Brazydasa

ponieważ Tukidydes spóźnił się z odsieczą

zapłacił za to rodzinnemu miastu

dozgonnym wygnaniem

egzulowie wszystkich czasów

wiedzą jaka to cena

generałowie ostatnich wojen

jeśli zdarzy się podobna afera

skomlą na kolanach przed potomnością

zachwalają swoje bohaterstwo

i niewinność

oskarżają podwładnych

zawistnych kolegów

nieprzyjazne wiatry

Tukidydes mówi tylko

że miał siedem okrętów

była zima

i płynął szybko

jeśli tematem sztuki

będzie dzbanek rozbity

mała rozbita dusza

z wielkim żalem nad sobą

to co po nas zostanie

będzie jak płacz kochanków

w małym brudnym hotelu

kiedy świtają tapety

- Zbigniew Herbert [tradução de Sylvio Fraga Neto e Danuta Haczynska da Nóbrega]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

17 de Setembro¹

.......................................................... Józefowi Czapskiemu

Meu país indefeso te receberá invasor

e o caminho de João e Maria

não se abrirá num abismo

Nossos rios sonolentos não são dados a enchentes

nas montanhas os guerreiros adormecidos seguirão dormindo

e você entrará sem problema hóspede indesejado

Mas à noite os filhos da terra se reúnem

tolos carbonários conspiradores da liberdade

vão limpar suas armas de museu

e jurar diante de um pássaro e duas cores²

Depois como sempre o fogo e explosões

jovens camuflados e comandantes insones

macas encharcadas de derrota campos rubros de glória

o alento de saber que estamos sós

Meu país indefeso te receberá invasor

te dará um pedaço de terra sob um salgueiro – e paz

para ensinar mais uma vez àqueles que virão

o dom mais difícil – perdoar os pecados

17 IX

.......................................................... Józefowi Czapskiemu

Moja bezbronna ojczyzna przyjmie cię najeźdźco

a droga którą Jaś Małgosia dreptali do szkoły

nie rozstąpi się w przepaść

Rzeki nazbyt leniwe nieskore do potopów

rycerze śpiący w górach będą spali dalej

więc łatwo wejdziesz nieproszony gościu

Ale synowie ziemi nocą się zgromadzą

śmieszni karbonariusze spiskowcy wolności

będą czyścili swoje muzealne bronie

przysięgali na ptaka i na dwa kolory

A potem tak jak zawsze – łuny i wybuchy

malowani chłopcy bezsenni dowódcy

plecaki pełne klęski rude pola chwały

krzepiąca wiedza że jesteśmy – sami

Moja bezbronna ojczyzna przyjmie cię najeźdźco

i da ci sążeń ziemi pod wierzbą – i spokój

by ci co po nas przyjdą uczyli się znowu

najtrudniejszego kunsztu – odpuszczania win

- Zbigniew Herbert [tradução de Sylvio Fraga Neto e Danuta Haczynska da Nóbrega]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

------------

¹ Em decorrência do pacto entre Hitler e Stálin, o Exército Vermelho invadiu a Polônia em 17 de setembro de 1939 e anexou suas províncias do leste. Em 1º de setembro, tropas nazistas haviam ocupado o oeste do país.

² Figura da bandeira polonesa.

§§

Pedra

A pedra

é uma criatura perfeita

igual a si mesma

percebe seus limites

é perfeitamente preenchida

por seu sentido de pedra

seu cheiro não lembra nada

não assusta não excita

seu ardor e frieza

são justos e dignos

sinto um grande remorso

quando a pego na mão

e seu corpo nobre

é envolvido pelo meu falso calor

– Pedras não podem ser domadas

até o fim nos olharão

com olhos calmos e transparentes

Kamyk

Kamyk jest stworzeniem

doskonałym

równy samemu sobie

pilnujący swych granic

wypełniony dokładnie

kamiennym sensem

o zapachu który niczego nie przypomina

niczego nie płoszy nie budzi pożądania

jego zapał i chód

są słuszne i pełne godności

czuję ciężki wyrzut

kiedy go trzymam w dłoni

i ciało jego szlachetne

przenika fałszywe ciepło

– Kamyki nie dają się oswoić

do końca będą na nas patrzeć

okiem spokojnym bardzo jasnym

- Zbigniew Herbert [tradução de Sylvio Fraga Neto e Danuta Haczynska da Nóbrega]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Abandonado

Cheguei tarde demais

para a última condução

fiquei na cidade

que não é uma cidade

sem matutinos

sem vespertinos

não há

prisão

relógio

nem água

aproveito

um tempo

fora do tempo

faço longas caminhadas

por avenidas de prédios queimados

avenidas de açúcar

de vidros quebrados

de arroz

poderia escrever um tratado

sobre a transformação abrupta

da vida em arqueologia

há um silêncio terrível

a artilharia nos subúrbios

se perdeu na própria coragem

às vezes

não se escuta nada

além do eco das paredes que restam

e o trovão leve

das lages ao vento

há um silêncio terrível

que precede a noite do predador

às vezes

um avião absurdo

surge no céu

joga folhetos

demandando rendição

eu adoraria me render

mas não tenho a quem

no momento estou

no melhor hotel

um porteiro morto

se mantém no posto

saio de uma pilha de entulho

e ando direto

até o primeiro andar

para dentro do quarto

da ex-amante

do ex-delegado

durmo numa cama de jornal

me cubro com um pôster

que promete a grande vitória

no bar ainda há

remédio para solidão

garrafas de liquido dourado

e um rótulo simbólico

– Johnnie

com um aceno da cartola

se manda para o oeste

não culpo ninguém

por estar abandonado

minha sorte

acabou

a mão certa não vem

no teto

a lâmpada lembra

uma caveira de ponta-cabeça

aguardo os vencedores

brindo aos derrotados

brindo aos desertores

me livrei

das idéias macabras

até o pressentimento da morte

me abandonou

Porzucony

Nie zdążyłem

na ostatni transport

pozostałem w mieście

które nie jest miastem

bez dzienników porannych

bez gazet wieczornych

nie ma

więzień

zegarów

wody

zażywam

wielkich wczasów

poza czasem

odbywam długie wędrówki

przez aleje spalonych domów

aleje cukru

rozbitego szkła

ryżu

mógłbym napisać traktat

o nagłej przemianie

życia w archeologię

jest wielka cisza

artyleria na przedmieściu

udławiła się własnym męstwem

czasem

słychać tylko

dzwon walących się murów

i lekki grzmot

bujającej w powietrzu blachy

jest wielka cisza

przed nocą drapieżców

niekiedy

na niebie pojawia się

absurdalny samolot

zrzuca ulotki

wzywające do poddania

chętnie bym się poddał

ale nie mam komu

mieszkam teraz

w najlepszym hotelu

zabity portier

nadal urzęduje w loży

z pagórka gruzów

wchodzę wprost

na pierwsze piętro

do apartamentów

byłej kochanki

byłego szefa policji

śnię na pościeli z gazet

przykrywam się plakatem

zapowiadającym ostateczne zwycięstwo

w barze zostały

leki na samotność

butelki z żółtym płynem

i symboliczną nalepką

– Johnnie

uchylając cylindra

oddala się szybko na Zachód

nie mam do nikogo urazy

że zostałem porzucony

zabrakło mi

szczęścia

i prawej ręki

u sufitu

żarówka

przypomina odwróconą czaszkę

czekam na zwycięzców

piję za poległych

piję za dezerterów

wyzbyłem się

złych myśli

porzuciło mnie nawet

przeczucie śmieci

- Zbigniew Herbert [tradução de Sylvio Fraga Neto e Danuta Haczynska da Nóbrega]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Banquinho

No fim das contas é impossível esconder esse amor

pequeno objeto de quatro pés de carvalho

pele de aspereza e frescura inexprimíveis

objeto cotidiano sem olhos mas com rosto

onde rugas e marcas revelam um juízo maduro

pequena mula cinzenta a mais paciente das mulas

seu pêlo caiu de tanto fazer jejum

e de manhã quando lhe faço carinho

sinto um único tufo da sua madeira

– Você sabe querido eles eram impostores

diziam: a mão mente para os olhos

mente quando toca em formas vazias –

eram pessoas más invejosas das coisas

queriam enganar o mundo com a isca do recomeço

como expressar minha gratidão meu espanto

você sempre aqui ao meu alcance

praticamente imóvel explicando com sinais silenciosos

a um pobre intelecto: somos verdadeiros –

Enfim a fidelidade das coisas nos abre os olhos

Stołek

W końcu nie można ukryć tej miłości

mały czworonóg na dębowych nogach

o skórze szorstkiej i chłodnej nad podziw

przedmiot codzienny bez oczu lecz z twarzą

na której zmarszczki słojów sąd dojrzały znaczą

szary osiołek najcierpliwszy z osłów

sierść mu wypadła od zbyt długich postów

i tylko kępkę szczeciny drewnianej

czuję pod ręką gdy go gładzę rano

– wiesz mój kochany byli szarlatani

którzy mówili: kłamie ręka kłamie

oko kiedy dotyka kształtów co są pustką –

to byli ludzie źli zawistni rzeczom

świat chcieli złowić na wędkę zaprzeczeń

jak ci wyrazić moją wdzięczność podziw

przychodzisz zawsze na wołanie oczu

nieruchomością wielką tłumacząc na migi

biednemu rozumowi: jesteśmy prawdziwi –

na koniec wierność rzeczy otwiera nam oczy

- Zbigniew Herbert [tradução de Sylvio Fraga Neto e Danuta Haczynska da Nóbrega]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Cinco homens

Eles os levam para fora de manhã

para o pátio de pedra

e os botam contra a parede

cinco homens

dois muito jovens

os outros de meia-idade

nada mais

pode se dizer sobre eles

quando o pelotão

ergue as armas

tudo se revela de repente

na luz invasiva

do óbvio

a parede amarela

o azul gelado

o fio preto na parede

em vez de um horizonte

esse é o momento

em que os cinco sentidos se rebelam

fugiriam felizes

como ratos de um naufrágio

antes da bala chegar

o olho percebe o vôo do projétil

o ouvido capta um rumor metálico

as narinas se enchem de fumaça amarga

uma pétala de sangue roça o céu da boca

o tato se encolhe e depois afrouxa

agora eles estão caídos na pedra

cobertos até os olhos com sombra

o pelotão vai embora

seus botões correias

e capacetes de aço

mais vivos

do que os homens caídos

ao pé da parede

Não aprendi isso hoje

já sabia faz tempo

então por que tenho escrito

poemas sem importância sobre flores

o quê os cinco conversavam

na noite antes da execução

sobre sonhos proféticos

sobre a ida a um bordel

sobre peças de carro

sobre uma viagem no mar

sobre quando ele tinha copas

e apostou errado

sobre como vodka é melhor

vinho dá dor de cabeça

sobre garotas

sobre frutas

sobre a vida

assim pode se usar na poesia

nomes de pastores gregos

pode-se tentar a cor do céu da manhã

escrever sobre amor

e também

uma vez mais

com toda sinceridade

oferecer ao mundo traído

uma rosa

Pięciu

Wyprowadzają ich rano

na kamienne podwórze

i ustawiają pod ścianę

pięciu mężczyzn

dwu bardzo młodych

pozostali w sile wieku

nic więcej

nie da się o nich powiedzieć

kiedy pluton podnosi

broń do oka

wszystko nagle staje

w jaskrawym świetle

oczywistości

żółty mur

zimny błękit

czarny drut na murze

zamiast horyzontu

jest to moment

buntu pięciu zmysłów

które rade by uciec

jak szczury z tonącego okrętu

zanim kula dojdzie do miejsca przeznaczenia

oko zauważy nadlatujący pocisk

słuch utrwali stalowy szelest

nozdrza napełnią się ostrym dymem

muśnie podniebienie płatek krwi

a dotyk skurczy się i rozluźni

teraz już leżą na ziemi

cieniem nakryci po oczy

pluton odchodzi

ich guziki rzemienie

i stalowe hełmy

Są bardziej żywe

od tych leżących pod murem

nie dowiedziałem się dzisiaj

wiem o tym nie od wczoraj

więc dlaczego pisałem

nieważne wiersze o kwiatach

o czym mówiło pięciu

w nocy przed egzekucją

o snach proroczych

o przygodzie w burdelu

o częściach samochodu

o morskiej podroży

o tym że jak miał piki

nie trzeba było zaczynać

o tym że wódka najlepsza

po winie boli głowa

o dziewczynach

owocach

o życiu

a zatem można

używać poezji imion greckich pasterzy

można kusić się o utrwalenie barwy porannego nieba

pisać o miłości

a takie

jeszcze raz

ze śmiertelną powaga

ofiarować zdradzonemu światu

różę

- Zbigniew Herbert [tradução de Sylvio Fraga Neto e Danuta Haczynska da Nóbrega]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Lamento

........................................ Em memória de minha mãe

E agora sobre ela nuvens de chão e raízes

um lírio delgado de sal nas têmporas um rosário de areia

ela navega no fundo de um barco pela névoa espessa

uma légua daqui onde o rio dobra

visível – invisível – como a luz numa onda

ela não é diferente – abandonada como todos nós

Tren

........................................ Pamięci Matki

A teraz ma nad głową brązowe chmury korzeni

wysmukłą lilię soli na skroniach paciorki piasku

i płynie na dnie łodzi przez spienione mgławice

o milę dalej od nas tam gdzie rzeka zakręca

widoczna – niewidoczna – jak światło na fali

naprawdę nie jest inna – opuszczona jak wszyscy

- Zbigniew Herbert [tradução de Sylvio Fraga Neto e Danuta Haczynska da Nóbrega]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Nosso medo

Nosso medo

não usa pijama

não tem olhos de coruja

não levanta a tampa do caixão

não apaga velas

tampouco tem o rosto de um morto

nosso medo

é um pedaço de papel

encontrado num bolso

“avisa Wójcik

que o ponto na Rua Dluga caiu”

nosso medo

não se ergue nas asas da tempestade

não assoma numa torre de igreja

ele é terrestre

tem a forma

de uma sacola feita às pressas

com agasalhos mantimentos

e armas

nosso medo

não tem o rosto de um morto

os mortos são gentis conosco

nós os carregamos nos ombros

dormimos sob o mesmo cobertor

fechamos seus olhos

ajeitamos seus lábios

escolhemos um canto seco

para enterrá-los

não muito fundo

não muito raso

Nasz strach

Nasz strach

nie nosi nocnej koszuli

nie ma oczu sowy

nie podnosi wieka

nie gasi świecy

nie ma także twarzy umarłego

nasz strach

to znaleziona w kieszeni

kartka

“ostrzec Wójcika

locum na Długiej spalone”

nasz strach

nie polatuje na skrzydłach wichury

nie siada na wieży kościelnej

jest przyziemny

ma kształt pośpiesznie związanego tobołu

z ciepłą odzieżą

suchym prowiantem

i bronią

nasz strach

nie ma twarzy umarłego

umarli są dla nas łagodni

niesiemy ich na plecach

śpimy pod jednym kocem

zamykamy oczy

poprawiamy usta

wybieramy suche miejsca

i zakopujemy

nie za głęboko

nie za płytko

- Zbigniew Herbert [tradução de Sylvio Fraga Neto e Danuta Haczynska da Nóbrega]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Despertando

Quando o terror deu trégua os holofotes se apagaram

nos vimos num lixo-lodo em poses estranhíssimas

alguns com o pescoço esticado

outros com a boca aberta da qual ainda escorria um pouco da minha terra

alguns tapavam os olhos com os punhos cerrados

enfaticamente espremidos pateticamente tensos

em nossas mãos pedaços de folha de aço e ossos

(os holofotes os haviam transformado em símbolos)

mas agora eram apenas folha de aço e osso

Não tínhamos onde ir ficamos no lixo-lodo

fizemos uma faxina

arquivamos os ossos e a folha de aço

Escutamos o gorjeio dos carros o pio das fábricas

uma vida nova se estendendo sob nossos pés

Przebudzenie

Kiedy opadła groza pogasły reflektory

odkryliśmy że jesteśmy na śmietniku w bardzo dziwnych pozach

jedni z wyciągniętą szyją

drudzy z otwartymi ustami z których sączyła się jeszcze ojczyzna

inni z pięścią przyciśniętą do oczu

skurczeni emfatycznie patetycznie wyprężeni

w rękach mieliśmy kawałki blachy i kości

(światło reflektorów przemieniało je w symbole)

ale teraz to były tylko kości i blacha

Nie mieliśmy dokąd odejść zostaliśmy na śmietniku

zrobiliśmy porządek

kości i blachę oddaliśmy do archiwum

Słuchaliśmy szczebiotania tramwajów jaskółczego głosu fabryk

i nowe życie słało się nam pod nogi

- Zbigniew Herbert [tradução de Sylvio Fraga Neto e Danuta Haczynska da Nóbrega]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

A chuva

Quando meu irmão mais velho

voltou da guerra

trouxe na testa uma pequena estrela de prata

e sob a estrela

um abismo

um estilhaço de granada

o acertou em Verdun

ou talvez em Grünwald

(ele esqueceu os detalhes)

antes ele falava muito

em várias línguas

mas o que ele gostava mais

era o idioma da história

até perder o fôlego

mandou seus companheiros mortos correr

Roland Kowalski Aníbal

ele gritou

que essa era sua última missão

que Cartago logo cairia

e depois chorando confessou

que Napoleão não gostava dele

olhávamos para ele

cada vez mais pálido

abandonado pelos sentidos

virou lentamente um monumento

pelas conchas musicais dos ouvidos

entrou numa floresta de pedra

a pele de seu rosto

sustentada

pelos botões cegos e secos

dos olhos

nada dele restou

senão o tato

e que histórias

ele contou com as mãos

na direita os romances

na esquerda a vida de soldado

pegaram meu irmão

e o levaram embora da cidade

ele volta todo outono

magro e quase mudo

ele não quer entrar em casa

ele bate na janela para que eu saia

andamos juntos na rua

e ele me conta

casos improváveis

tateando meu rosto

com dedos cegos de chuva

Deszcz

Kiedy mój starszy brat

wrócił z wojny

miał na czole srebrną gwiazdkę

a pod gwiazdką

przepaść

to odłamek szrapnela

trafił go pod Verdun

a może pod Grunwaldem

(szczegółów nie pamiętał)

mówił dużo

wieloma językami

ale najbardziej lubił

język historii

do utraty oddechu

podrywał z ziemi poległych kolegów

Rolanda Feliksiaka Hannibala

krzyczał

że to ostatnia wyprawa krzyżowa

że wkrótce Kartagina padnie

a potem wśród szlochu wyznawał

że Napoleon go nie lubi

patrzyliśmy

jak blednie

zmysły go opuszczały

wolno obracał się w pomnik

w muzyczne muszle uszu

wstąpił kamienny las

a skóra twarzy

zapięta została

na niewidome i suche

dwa guziki oczu

został mu tylko

dotyk

co za historie

opowiadał rękami

w prawej miał romanse

w lewej wspomnienia żołnierskie

zabrali mego brata

i wywieźli za miasto

wraca teraz co jesień

szczupły i cichy

nie chce wchodzić do domu

puka o szybę bym wyszedł

chodzimy sobie po ulicach

a on mi opowiada

niestworzone historie

dotykając twarzy

ślepymi palcami płaczu

- Zbigniew Herbert [tradução de Sylvio Fraga Neto e Danuta Haczynska da Nóbrega]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Cubo de madeira

Um dado de madeira só pode ser descrito por fora. Estamos assim condenados à eterna ignorância de sua essência. Mesmo quando de um golpe é cortado em dois, instantaneamente em seu interior se forma uma parede e de súbito ocorre a transformação vertiginosa de um mistério em uma pele. Por essa razão é impossível estabelecer os fundamentos para a psicologia de uma esfera de pedra, de uma barra de ferro, de um cubo de madeira.

Drewniana kostka

- Zbigniew Herbert [tradução de Paulo Henriques Britto]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Bêbados

Bêbados são seres que bebem até a borra de um gole só. Mas então estremecem porque na borra vêem a si próprios outra vez. Através do vidro da garrafa observam mundos longínquos. Se tivessem mais miolo e bom gosto, seriam astrônomos.

Pijacy

Pijacy są to ludzie, którzy piją do dna i duszkiem. Ale krzywią się, bo na dnie widzą znów siebie. Przez szyjkę butelki obserwują dalekie światy. Gdyby mieli silniejszą głowę i więcej smaku, byliby astronomami.

- Zbigniew Herbert [tradução de Paulo Henriques Britto]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Objetos

Os objetos inanimados são sempre corretos e, infelizmente, não se pode censurá-los por nada. Jamais vi uma cadeira deslocar o peso de um pé para outro, nem uma cama empinar-se sobre as patas traseiras. E as mesas, mesmo quando cansadas, não ousam dobrar os joelhos. Desconfio que os objetos ajam assim com intenção pedagógica, a fim de nos reprovar constantemente por nossa instabilidade.

Przedmioty

Przedmioty martwe są zawsze w porządku i nic im, niestety, nie można zarzucić. Nie udało mi się nigdy zauważyć krzesła, które przestępuje z nogi na nogę, ani łóżka, które staje dęba. Także stoły, nawet kiedy są zmęczone, nie odważą się przyklęknąć. Podejrzewam, że przedmioty robią to ze względów wychowawczych, aby wciąż nam wypominać naszą niestałość.

- Zbigniew Herbert [tradução de Paulo Henriques Britto]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Tudo, menos um anjo

Se depois de nossa morte quiserem nos transformar numa chama pequenina e murcha a vagar pelos caminhos dos ventos – temos de nos rebelar. De que adianta o lazer eterno no seio do ar, à sombra de uma auréola amarela, entre murmúrios de coros bidimensionais?

Devíamos penetrar na rocha, na madeira, na água, nas rachaduras de um portão. Antes ser o ranger de um assoalho que uma perfeição estrídula e transparente.

Żeby tylko nie anioł

Jeśli po śmierci zechcą nas przemienić w zeschły płomyczek, który chodzi po ścieżkach wiatrów — należy zbuntować się. Na nic wiekuisty wypoczynek na łonie powietrza, w cieniu żółtej glorii, wśród mamrotania dwuwymiarowych chórów.

Trzeba wstąpić w kamień, w drzewo, w wodę, w szpary furty. Lepiej być skrzypieniem podłogi niż przeraźliwie przeźroczystą doskonałością.

- Zbigniew Herbert [tradução de Paulo Henriques Britto]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Tentativa de dissolver a mitologia

Os deuses reuniram-se num acampamento nos arredores da cidade. Zeus fez um de seus costumeiros discursos arrastados e tediosos. Em suma: era necessário dissolver a organização; já bastava de conspirações ridículas; era tempo de entrar na sociedade racional e de alguma maneira se ajeitar. Atena choramingava num canto.

É importante destacar que os últimos rendimentos foram divididos de forma equânime. Poseidon estava otimista. Bramiu, afoito, que para ele estava tudo muito bem. A pior situação era a dos guardiões dos rios regulados e florestas derrubadas por madeireiras. Em segredo, todos contavam com os sonhos, mas ninguém queria tocar no assunto.

Nenhuma conclusão foi tirada. Hermes se absteve na votação.

Atena choramingava num canto.

Noite alta, voltaram para a cidade, com documentos falsos nos bolsos e um punhado de moedas de cobre. Quando atravessavam uma ponte, Hermes jogou-se dentro do rio. Os outros o viram se afogando, mas ninguém tentou salvá-lo.

As opiniões se dividiram quanto à questão de saber se aquilo era um mau agouro ou, pelo contrário, um bom sinal. Fosse como fosse, era o ponto de partida para alguma coisa nova, ainda não definida.

Próba rozwiązania mitologii

Bogowie zebrali się w baraku na przedmieściu. Zeus mówił jak zwykle długo i nudnie. Wniosek końcowy: organizację trzeba rozwiązać, dość bezsensownej konspiracji, należy wejść w to racjonalne społeczeństwo i jakoś przeżyć. Atena chlipała w kącie.

Uczciwie – trzeba to podkreślić – podzielono ostatnie dochody. Posejdon był nastawiony optymistycznie. Głośno ryczał, że da sobie radę. Najgorzej czuli się opiekunowie uregulowanych strumieni i wyciętych lasów. Po cichu wszyscy liczyli na sny, ale nikt o tym nie chciał mówić.

Żadnych wniosków nie było. Hermes wstrzymał się od głosowania.

Atena chlipała w kącie.

Wracali do miasta późnym wieczorem, z fałszywymi dokumentami w kieszeni i garścią miedziaków. Kiedy przechodzili przez most, Hermes skoczył do rzeki. Widzieli jak tonął, ale nikt go nie ratował.

Zdania były podzielone; czy był to zły, czy, przeciwnie, dobry znak. W każdym razie był to punkt wyjścia do czegoś nowego, niejasnego.

- Zbigniew Herbert [tradução de Paulo Henriques Britto]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

No armário

Sempre desconfiei que a cidade fosse uma falsificação. Mas foi só numa tarde nevoenta no início da primavera, quando o ar cheira a amido, que descobri a natureza da fraude. Vivemos dentro de um armário, nas mais abissais profundezas do olvido, em meio a varas quebradas e caixas fechadas. Seis paredes pardas, as nuvens-pernas de calças acima de nossas cabeças, e o que até ainda há pouco julgávamos ser uma catedral, mas na verdade é apenas um sombrio frasco de perfume evaporado.

Ó pobres noites, em que rezamos à passagem de uma mariposa-cometa.

W szafie

Zawsze podejrzewałem, że to miasto jest falsyfikatem. Ale dopiero w zamglone południe wczesnej wiosny, kiedy powietrze pachnie krochmalem, odkryłem na czym polega oszustwo. Mieszkamy we wnętrzu szafy, na samym dnie zapomnienia, wśród połamanych lasek i zatrzaśniętych pudełek. Sześć brązowych ścian, nogawki chmur nad głową i to, co do niedawna uważaliśmy za katedrę – a jest smukłą butelką zwietrzałych perfum.

O, biedne noce, kiedy modlimy się do przelatującej komety mola.

- Zbigniew Herbert [tradução de Paulo Henriques Britto]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Suicídio

Ele era muito teatral. Colocou-se diante do espelho com um terno preto e uma flor na lapela. Levou a arma até a boca, esperou até que o tambor esquentasse e, olhando para seu reflexo com um sorriso alheado, puxou o gatilho.

Caiu como um paletó lançado dos ombros, mas a alma continuou em pé por algum tempo, sacudindo a cabeça, cada vez mais leve. Então, com relutância, ela penetrou no corpo, sangrento na extremidade superior, no momento em que sua temperatura estava caindo para o nível térmico de um objeto, o qual – como sabemos – é sinal de longevidade.

Samobójca

Był taki teatralny. Stanął przed lustrem w czarnym ubraniu z kwiatem w butonierce. Włożył do ust narządzie, czekał, aż lufa ociepli się i uśmiechając się z roztargnieniem do swego odbicia – strzelił.

Spadł jak płaszcz zrzucony z ramion, ale dusza stała jeszcze jaki czas potrząsając głową coraz lżejszą, coraz lżejszą. A potem ociągając się weszła w to zakrwawione u szczytu ciało w chwili, gdy wyrównywała się jego temperatura z temperaturą przedmiotów, co – jak wiadomo – wróży długowieczność.

- Zbigniew Herbert [tradução de Paulo Henriques Britto]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Língua

Sem querer, ultrapassei a fronteira dos dentes dela e engoli sua língua ágil. Agora a língua vive dentro de mim, como um peixe japonês. Roça no meu coração e no meu diafragma como se eles fossem as paredes de um aquário. Levanta sedimentos do fundo.

A mulher que privei de voz fixa os olhos grandes em mim e aguarda uma palavra.

Porém não sei que língua usar ao dirigir-me a ela – se a que roubei ou a que derrete em minha boca por excesso de bondade pesada.

Język

Nieopatrznie przekroczyłem granicę zębów i połknąłem jej ruchliwy język. Żyje teraz we mnie jak japońska rybka. Ociera się o serce i przeponę jak o ściany akwarium. Unosi pył z dna.

Ta, którą pozbawiłem głosu, wpatruje się we mnie dużymi oczyma i czeka na słowo.

Ale ja nie wiem, którym językiem przemówić do niej — czy zrabowanym, czy tym, który roztapia się w ustach od nadmiaru ciężkiej dobroci.

- Zbigniew Herbert [tradução de Paulo Henriques Britto]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio, 2008.

§§

Senhor Cogito e a longevidade

Senhor Cogito

está de parabéns

ultrapassou o limite da vida

de muitos outros animais

quando a abelha – operária

parte para o eterno descanso

Cogito – um nenê

desfrutava de ótima saúde

enquanto a morte cruel

leva o camundongo

ele passou vitorioso pela coqueluche

descobriu a fala e o fogo

se dermos fé

aos teólogos dos pássaros

a alma das andorinhas

parte voando ao paraíso

depois de dez

primaveras terrestres

com esta idade

o jovem Cogito

estudava com sorte instável

na quarta série do colégio

e as mulheres despertaram seu interesse

depois

ganhou a segunda guerra mundial

(uma duvidosa vitória)

exatamente quando a cabra

caminha para o Walhalla das cabras

fez coisas incríveis

apesar de alguns ditadores

cruzou o Rubicão do meio-século

ensanguentado

mas vivo

superou

a carpa

o aligátor

o caranguejo

agora se encontra

entre o tempo último

da enguia

e o tempo último

do elefante

aqui

para ser sincero

terminam as ambições

do Senhor Cogito

um ataúde junto com elefante

não o assusta nada

não deseja ser longevo

como o papagaio

ou o Hippoglasus vulgaris

ou como

uma águia celeste

tartaruga encouraçada

cisne tolo

Senhor Cogito

queria até o fim

cantar a beleza do efêmero

por isso não toma Gelée Royale

não bebe elixires

não faz pacto com Mefisto

com o cuidado de bom jardineiro

cultiva as rugas no rosto

humilde acolhe o cálcio

que se acumula nas veias

fica contente com os vazios da memória

era torturado pela memória

a imortalidade desde

a infância

colocava-o no estado de

tremendum

invejar aos deuses o quê?

– correntes de ar celestes

– administração inepta

– luxúria insaciada

– enormes bocejos.

Pan Cogito a długowieczność

Pan Cogito

może być z siebie dumny

przekroczył granicę życia

wielu innych zwierząt

gdy pszczoła – robotnica

odchodzi na wieczny spoczynek

Cogito – osesek

cieszy się wybornym samopoczuciem

kiedy okrutna śmierć

zabiera mysz domową

przebył szczęśliwie koklusz

odkrył mowę i ogień

jeśli wierzyć

teologom ptaków

dusza jaskółek

ulatuje do raju

po dziesięciu

ziemskich wiosnach

w tym wieku

panicz Cogito

studiował ze zmiennym szczęściem

IV klasę szkoły powszechnej

i zaczęły interesować go kobiety

potem

wygrał drugą wojnę światową

(wątpliwe zwycięstwo)

dokładnie kiedy koza

wędruje do Walhalli kóz

dokonał rzeczy nie lada

wbrew paru dyktatorom

przekroczył Rubikon półwiecza

skrwawiony

ale żywy

pokonał

karpia

aligatora

kraba

teraz znajduje się

między ostatecznym czasem

węgorza

i ostatecznym czasem

słonia

szczerze mówiąc

wygasają ambicje

Pana Cogito

wspólna trumna ze słoniem

wcale go nie przeraża

nie łaknie być długowieczny

jak papuga

lub Hippoglasus vulgaris

a także

orzeł podniebny

pancerny żółw

głupawy łabędź

Pan Cogito

chciałby do końca

śpiewać urodę przemijania

dlatego nie łyka Gelee Ruyale

nie pije eliksirów

nie pakuje z Mefistem

z troską dobrego ogrodnika

hoduje zmarszczki na twarzy

pokornie przyjmuje wapno

które odkłada się w żyłach

cieszą go luki pamięci

był udręczony pamięcią

nieśmiertelność

od dzieciństwa

wprawiała go w stan

tremendum

zazdrościć bogom czego?

– niebiańskich przeciągów

– partackiej administracji

– nienasyconej chuci

– potężnego ziewania

- Zbigniew Herbert. [tradução Carlito Azevedo e Olga Kempinska]. In: Imaginação - prosa, poesia e tradução. Folha de S. Paulo, Caderno Ilustríssima, domingo, 15 de maio de 2011.

FONTES / REFERÊNCIAS DE PESQUISA

KILANOWSKI, Piotr. Queria permanecer fiel à clareza incerta... - Sobre poesia de Zbigniew Herbert (Tese Doutorado em Literatura - Teoria Literária). Universidade Federal de Santa Catarina, UFSC, 2018. Disponível no link. (acessado em 17.1.2024)

KILANOWSKI, Piotr. Poesias de Zbigniew Herbert. In: Qorpus, vol. 19, Florianópolis, 2015. Disponível no link. e link. (acessado em 17.1.2024)

KILANOWSKI, Piotr. 'Onde estou eu mesma?': Corpo e mente diante dos espelhos poéticos de Paulo Leminski, Cecília Meireles, Zbigniew Herbert, Anna Świrszczyńska e Aleksander Wat. In: Drozdowska-Broering, Izabela; Markendorf, Márcio; Oliveira, Geovana Quinalha. (Org.). Memórias do corpo: Apagamentos. 1ª ed., Florianópolis: Universidade Federal de Santa Catarina, 2022, v. 1, p. 151-174.

KILANOWSKI, Piotr. Zbigniew Herbert: uma apresentação e cinco poemas. In: Suplemento Pernambuco. Recife, 10 de abril, 2019. . Disponível no link. (acessado em 17.1.2024)

POESIA. A fidelidade das coisas. Ele me conta casos improváveis tateando meu rosto com dedos cegos de chuva - Zbigniew Herbert. [Poemas: "Por que os clássicos", "17 de setembro", "Pedra", "Abandonado", "Banquinho", "Cinco homens", "Lamento", "Nosso medo", "Despertando", "A chuva" - tradução Danuta Haczynska da Nóbrega e Sylvio Fraga Neto (1) / Poemas em prosa: "Cubo de madeira", "Bêbados", "Objetos", "Tudo, menos um anjo", "Tentativa de dissolver a mitologia", "No armário", "Suicídio", "Língua" - tradução Paulo Henriques Britto (2)]. In: revista Piauí, edição n. 20, maio 2008. Disponível no link. (acessado em 18.1.2024)

-----------------

Leia também: Zbigniew Herbert - poeta, dramaturgo e ensaísta polonês (biografia, obra em português, outros poemas em edição bilíngue, fortuna crítica)

=== === ===

Trabalhos sobre a autora:
Caso, você tenha algum trabalho não citado e queira que ele seja incluído - exemplo: livros, tese, dissertação, ensaio, artigo ou outros - envie os dados para o nosso "e-mail", para que possamos incluir as referências do seu trabalho nesta pagina.

COMO CITAR:

FENSKE, Elfi Kürten; SILVA, José Alexandre da. (pesquisa, seleção, organização e edição). Zbigniew Herbert - poemas. In: Templo Cultural Delfos, janeiro/2024. Disponível no link. (acessado em .../.../...).

____

** Página atualizada em 25.1.2024.

* Postagem original de JANEIRO 2024

Templo Cultural Delfos

Páginas

COMPARTILHE NAS SUAS REDES

Zbigniew Herbert - poemas

SELETA DE POEMAS DO POETA POLONÊS ZBIGNIEW HERBERT - EM EDIÇÃO BILÍNGUE PORTUGUÊS/POLONÊS

Nenhum comentário:

Postar um comentário

COMPARTILHE NAS SUAS REDES